2. 2. Historyczne formy rozwoju społeczeństw

I. Teorie rozwoju społeczeństw

1. Teorie linearne

a. ewolucyjny rozwój społeczeństwa –  stopniowe przechodzenie od form prostych do bardziej złożonych

b. czołowi twórcy:

–  Auguste Comte –  motorem ewolucji jest postęp umysłowy

–  Karol Marks – ewolucja jest następstwem postępu ekonomicznego

–  Herbert Spencer –  działają takie same mechanizmy, jak w świecie przyrody

2. Teorie cykliczne

a. społeczeństwa przechodzą przez powtarzające się, podobne stadia rozwojowe

b. czołowi twórcy

– Giambattista Vico – społeczeństwo przechodzi przez trójfazowy cykl oparty na wierze, wyobraźni i rozumie

– Pitirim Sorokin – zmiany są efektem świadomości kulturowej:

świadomość sensytywna – wyraża się dążeniem do zaspokajania potrzeb materialnych

świadomość ideacyjna – wyraża się dążeniem do zaspokajania potrzeb duchowych

3. Teorie dychotomiczne (przeciwstawne)

a. społeczeństwo ma charakter dwudzielny

– małe grupy oparte na więzach naturalnych

– duże grupy połączone więziami zrzeszeniowymi i stanowionymi

b. czołowi twórcy:

– Charles Horoton Cooley

– Ferdynand  Tönnies

II. Historyczny rozwój społeczeństw

1. Społeczeństwo pierwotne

a. cechy społeczeństw pierwotnych

– wędrowny tryb życia

–  organizacja plemienna

b. typy społeczeństw pierwotnych

–  społeczeństwo zbieracko-łowieckie  – podstawą egzystencji myślistwo, rybołówstwo i zbieractwo

– społeczeństwo nomadyczne (pasterskie)

2. Społeczeństwo feudalne (rolnicze)

a. podstawą egzystencji rolnictwo i hodowla zwierząt

b. osiadły tryb życia

c. wykorzystanie naturalnych źródeł energii (siła wiatru i wody)

d. wykształcenie się zhierarchizowanej struktury społecznej 

–ograniczona ruchliwość społeczna – funkcjonowanie zamkniętych stanów

– zróżnicowanie kulturowe, wynikające z odrębności stanowej

3. Społeczeństwo industrialne (przemysłowe, kapitalistyczne)

a. społeczeństwo industrialne wykształciło się pod wpływem rewolucji przemysłowej

– industrializacja

– urbanizacja

b. głębokie przemiany społeczne wynikające z industrializacji i urbanizacji

– rozkład struktury stanowej i wzrost znaczenia podziałów klasowych

– zmiany w strukturze społecznej – szybki wzrost liczby robotników

– wzrost znaczenia burżuazji finansowej i przemysłowej

d. duża ruchliwość społeczna

– przemieszczanie się ludności ze wsi do miast

– liczne przypadki degradacji lub awansu społecznego

– znaczne i ciągle pogłębiające się nierówności materialne

4. Społeczeństwo postindustrialne (postprzemysłowe)

a. wzrost znaczenia sektora usług

b. automatyzacja, robotyzacja i komputeryzacja procesów produkcyjnych

c. wiedza staje się główną wartością ekonomiczną

d. duża ruchliwość społeczna