Propozycje naprawy Rzeczypospolitej S. Dunin-Karwickiego (ok. 1703 r.)

1. Żebyśmy perpetuum consilium [stałą radę] albo ustawiczną rad i dyspozycyją mieć mogli, tak na postronne przypadki, jako i do domowego rządu, niech tedy sejmy będą od roku do roku ustawiczne tak jako trybunały z wolną do czasu limitą [odroczenie] i znowu reasumpcyją [wznowienie] podług potrzeb Rzeczypospolitej. (…)

3. Żebyśmy, gdy przyjdzie do walnej elekcyjej, porzuciwszy cale kandydacyje cudzoziemskie odmienili w tym modus elekcy­jej [sposób elekcji]. A jakośmy przedtem za jakieś arcanum status [tajemnicę stanu] mieli nie brać Polaka na tron, tak żebyśmy na potem to arcanum obrócili na cudzoziemców i tylko indygenów [krajowców] swoich obierali, ludzi takich, którzy dali próbę swojej godności, którzy na usłudze Rzeczypospo­litej lata swe trawiąc dobrze się sprawowali, (…)

4. Żeby zaś domowa między familijami zazdrość (która zwy­czajnie Piastów z konkurencyjej spychała) uspokoiła się, opisać alternate [następstwo] w elekcyjach, (…) żeby kandydatem na królestwo nikt z tegoż domu nie mógł być, chyba aż na czwartą elekcyją, tak i drugim domom dostanie się tegoż hono­ru i nie będzie się dom jeden wbijał w ambicyją. (…)

5. Żeby milicyją regularną [stałe wojsko] ustanowić i płacą wojsku ordynaryjną [stałą] obmyślić, nie referując się do sejmów ani sejmików.

(…)

Za: Rzeczpospolita w dobie upadku 1700-1740. Wybór źródeł, opracował i wstępem poprzedził Józef Gierowski, Wrocław 1955, str. 236-238

A. Przedstaw propozycje zmian proponowanych przez Dunin-Karwickiego w zakresie ustroju politycznego.

B. Wyjaśnij, na czym polegało znaczenie punktu 5.