Dążenia polityczne Napoleona
4 września 1804
(…)
Wszystko korzy się dziś we Francji przed cesarzem i jego rodziną. Nie ma już opinii publicznej we Francji. (…)
(...) Wyznanie zawdzięcza swe przywrócenie głównie podobnej przyczynie, gdyż Bonaparte uważa religię katolicką za najpewniejszy środek do osiągnięcia i utrzymania despotyzmu. Podobnie ma się ze względami okazywanymi najbardziej stanowi wojskowemu przed wszystkimi innymi klasami obywateli. Szkoły początkowe dla tego samego względu są bardzo zaniedbane lub całkowicie zniesione (...) Cesarz miał powiedzieć, że nie uważa za polityczne, aby lud potrafił czytać i pisać (...) Żeby pewniej osiągnąć swój cel, cesarz właśnie zniósł szkoły centralne, zmieniając je w licea. W tych uczy się wyłącznie matematyki i łaciny (...) pod kątem widzenia ich przydatności dla młodzieży, poświęcającej się zawodowi wojskowemu. W ogóle (...) wszystko we Francji jest skierowane ku temu celowi. To spostrzeżenie może słusznie doprowadzić do wniosku o bardzo szerokich zamysłach, mogących zaalarmować mocarstwa europejskie (…). Dążenia obecnego rządu, kierującego nieustannie umysł narodu ku stanowi wojskowemu, stają się tym bardziej niepokojące, że każdy Francuz jest przepojony nieokreśloną myślą ciągłego rozszerzania granic podbojów i, że ostatecznie wszystkie narody winny być podbite lub płacić haracz narodowi francuskiemu. Polityka narodu polega na nieokazywaniu szczególnego upodobania żadnemu mocarstwu, żadnemu systemowi politycznemu, oraz wyciąganiu korzyści ze wszystkiego stosownie do okoliczności (...)
Podatki są pobierane łatwo i odprowadzane wiernie do skarbu państwowego. Trzeba jednak rozróżnić Francję od prowincji zdobytych. Z owymi obchodzą się surowo. Natomiast w pierwszej podatki są w przybliżeniu takie, jak dawniej. Mieszkańcy wsi płacą mniej więcej 20% podatków gruntowych. Niedawno dorzucono jedynie nowy podatek od produkcji wina. Dochody państwowe wynoszą 700 milionów liwrów, które nie zawsze wystarczają; wtedy sięga się do Hiszpanii, Portugalii, Włoch, Hanoweru, miast hanzeaty okien. W wydatkach istnieje wielka rozrzutność a jeszcze większe nadużycia. Utrzymanie cesarza i jego rodziny kosztuje 50 000 000. Trzy lata temu jedynie utrzymanie domu Lucjana [młodszy brat Napoleona] kosztowało 190 000 franków (...)
Można przypuszczać, że (...) po jego [Napoleona] śmierci (...) jego rodzina niewątpliwie wyleci (…); że w tej chwili nie należy się obawiać ani przewidywać kontrrewolucji i [gdyż] wspomnienie przeszłości i obawa przyszłości paraliżują ich [Francuzów] (...)
Za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 26: Legiony Dąbrowskiego. Europa w dobie wojen napoleońskich, opracował Juliusz Willaume, Warszawa 1960, str. 25-26
A. Opisz cele polityki wewnętrznej Napoleona oraz metody ich realizacji.
B. Wyjaśnij cele polityki zagranicznej Napoleona.
C. Przedstaw sytuację finansową Francji.