Traktat pomiędzy Stolicą Apostolską a Włochami

W Imię Przenajświętszej Trójcy.

Zważywszy:

że Stolica Apostolska i Włochy uznały za stosowne usunąć wszelki powód niezgody, pomiędzy nimi istniejącej, przez przystąpienie do ostatecznego uporządkowania wzajemnych stosunków, które odpowiadało by sprawiedliwości i godności obydwóch Wysokich Stron i które – zapewniając Stolicy Apostolskiej w sposób trwały takie położenie faktyczne i prawne, jakie by jej mogło gwarantować bezwzględną niezależność w spełnieniu Jej szczytnego posłannictwa w świecie – pozwalałoby tejże Stolicy Apostolskiej uznać za ostateczne i nieodwołalnie załatwioną „kwestię rzymską” powstałą w r. 1870 przez włączenie Rzymu do Królestwa Włoch, pod dynastią Domu Sabaudzkiego:

że dla zapewnienia absolutnej i widocznej niezależności Stolicy Apostolskiej, powinno się zagwarantować Jej niezaprzeczalną suwerenność także na terenie międzynarodowym, uznano za konieczne utworzyć, z uwzględnieniem szczególnych warunków. Państwo Watykańskie uznając nad nim nieograniczoną własność i wyłączną i absolutną władzę i jurysdykcję suwerenną Stolicy Apostolskiej;

Art. I. Włochy uznają i potwierdzają zasadę, uświęconą w art. l Konstytucji Królestwa z 4 marca 1848 r., według której religia katolicka apostolska i rzymska jest jedyną religią państwową.

Art. 2. Włochy uznają suwerenność Stolicy Apostolskiej na terenie międzynarodowym, jako atrybut, tkwiący w jej naturze, zgodnie z jej tradycją i wymogami jej posłannictwa w świecie.

Art. 3. Włochy uznają nieograniczoną własność i wyłączną i absolutną władzę i jurysdykcję suwerenną stolicy Apostolskiej nad Watykanem, jak jest obecnie ustalony, ze wszystkimi jego posiadłościami i uposażeniami, stwarzając w ten sposób Państwo Watykańskie w specjalnych celach i na warunkach, o których jest mowa w niniejszym traktacie. (…)

Art. 4. Suwerenność i jurysdykcja wyłączna Stolicy Apostolskiej nad Państwem Watykańskim, jaką Włochy uznają, oznacza, że Rząd Włoski wcale do niego nie może się mieszać i że nie ma w nim innej władzy oprócz Stolicy Apostolskiej.

(…)

Art. 9. Zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego, suwerenności Stolicy Apostolskiej poddane są wszystkie osoby, mające stałe zamieszkanie W Państwie Watykańskim. (…)

(…)

Art. 11. Instytucje centralne Kościoła Katolickiego są wolne od wszelkiej ingerencji ze strony państwa włoskiego (z zachowaniem postanowień ustaw włoskich, dotyczących nabywania przez osoby prawne), jako też od konwersji w odniesieniu do nieruchomości.

Art. 12. Włochy uznają czynne i bierne prawo dyplomatyczne Stolicy Apostolskiej według ogólnych zasad prawa międzynarodowego.

Posłowie rządów obcych przy Stolicy Apostolskiej korzystają nadal w Królestwie ze wszystkich prerogatyw i immunitetów przysługujących agentom dyplomatycznym według prawa międzynarodowego, a ich siedziby mogą nadal pozostawać na terytorium włoskim, korzystając z należnych im immunitetów według zasad prawa międzynarodowego, także, gdyby ich państwa nie miały stosunków dyplomatycznych z Włochami.

(…)

Art. 19. Dyplomaci i posłowie Stolicy Apostolskiej, dyplomaci i posłowie rządów zagranicznych przy Stolicy Apostolskiej i dygnitarze Kościoła, przybywający z zagranicy wprost do Państwa Watykańskiego i zaopatrzeni w paszporty państw, z których przybywają, wizowane przez papieskich przedstawicieli zagranicznych, będą mogli bez żadnej innej formalności przybyć do niego poprzez terytorium włoskie. To samo odnosi się do wyżej wspomnianych osób, które zaopatrzone w zwykły paszport papieski będą się udawały z Państwa Watykańskiego za granicę.

(…)

Art. 24. Stolica Apostolska ze względu na suwerenność, jaka do niej należy także na terenie międzynarodowym, oświadcza, że chce pozostać i pozostanie z dala od sporów doczesnych pomiędzy innymi państwami i od kongresów międzynarodowych, w takich sprawach zwołanych, chyba, żeby strony spór wiodące odwołały się zgodnie do Jej posłannictwa pokojowego, zastrzegając sobie w każdym wypadku, możność użycia swej władzy moralnej i duchownej.

Wskutek tego Państwo Watykańskie będzie zawsze i w każdym wypadku uważane za terytorium neutralne i nietykalne.

(…)

Załącznik IV

Układ finansowy

Zważywszy, że Stolica Apostolska i Włochy, w następstwie traktatu, którym „kwestia rzymska” została ostatecznie załatwiona, uznały za konieczne układem oddzielnym, lecz stanowiącym jego część uzupełniającą, uregulować swe stosunki finansowe;

że Papież, biorąc z jednej strony pod uwagę olbrzymie straty, jakie Stolica Apostolska poniosła przez utratę ojcowizny św. Piotra, którą stanowiły dawne Państwa Papieskie i dobra instytucji kościelnych, a z drugiej strony ciągle wzrastające potrzeby Kościoła, chociażby tylko w mieście Rzymie, wszelako mając także przed oczyma położenie finansowe państwa i warunki ekonomiczne Narodu Włoskiego - szczególnie po wojnie - postanowi) ograniczyć żądanie odszkodowania do ścisłej konieczności, domagając się pewnej sumy, częściowo w gotówce, a częściowo w skonsolidowanej pożyczce, która przedstawia znacznie niższą wartość od tej, jaką by obecnie Państwo powinno wypłacić tejże Stolicy Apostolskiej, jedynie tylko wykonywując zobowiązanie, przyjęte ustawą z dn. 13 maja 1871 r.;

że Państwo Włoskie, oceniając ojcowskie uczucia Papieża, uznało za swój obowiązek przychylić się do żądania spłaty wspomnianej sumy;

obydwie Wysokie Strony, reprezentowane przez tych samych pełnomocników, postanowiły:

Art. 1. Włochy zobowiązują się spłacić Stolicy Apostolskiej, przy wymianie dokumentów ratyfikacyjnych Traktatu, sumę lirów włoskich 750 000 000 (siedemset pięćdziesiąt milionów) i równocześnie doręczyć Jej skonsolidowaną pożyczkę włoską 5% na okaziciela (z kuponem płatnym 30 czerwca b. r.), nominalnej wartości lirów włoskich l 000 000 000 (jeden miliard).

Art. 2. Stolica Apostolska oświadcza, że przyjmuje powyższą sumę, jako ostateczne uporządkowanie swych stosunków finansowych z Włochami w związku z wypadkami r. 1870.

Art. 3. Wszystkie czynności celem wykonania traktatu, niniejszego układu i Konkordatu będą wolne od wszelkiej opłaty

Za: Historia Stosunków Międzynarodowych. Wybór dokumentów, tom I, 1780-1939, zebrali i opracowali: Daria Bielenin, Jan Bratkowski, Tomasz Jaworski, Sebastian Klimczak, Warszawa 1999, str. 220-225

A. Na podstawie źródła oraz wiedzy pozaźródłowej wyjaśnij, czym była wzmiankowana, powstała w 1870 r. tzw  „kwestia rzymska”.

B. Przedstaw zakres suwerenności wewnętrznej i zewnętrznej, wynikającej z cytowanych fragmentów konkordatu.

C. Oceń znaczenie artykułu 24. cytowanego traktatu.

D. W odniesieniu do załącznika IV.:

– wyjaśnij, na czym polegał związek pomiędzy jego postanowieniami a tzw. „kwestią rzymską”

– wyjaśnij znaczenie jego postanowień dla Stolicy Apostolskiej

E. Oceń znaczenie cytowanego traktatu dla Stolicy Apostolskiej i państwa włoskiego.