faryzeusze – nazwa żydowskiego stronnictwa religijno-politycznego, istniejącego w Judei od ok. 135 r. p.n.e. do 70 r. n.e.; oprócz Tory uznawali tradycję w postaci Talmudu, a ponadto reprezentowali skrajny formalizm religijny (kładli nacisk na dokładne przestrzeganie przepisów rytualnych), a pod względem politycznym przyjęli stanowisko antyhellenistyczne.