wojna trzydziestoletnia - seria wojen toczonych w środkowej Europie w latach 1618-45 między cesarzami z rodu Habsburgów i katolickimi książętami Rzeszy, tworzącymi Ligę Katolicką, popieranymi m.in. przez Hiszpanię i Niderlandy, a obozem protestanckim, zorganizowanym w Unię Protestancką, wspieranymi przez Francję, Szwecję, Holandię, Sabaudię i okresowo Danie; wojna trzydziestoletnia rozpoczęła się od wybuchu antyhabsburskiego powstania w Czechach, ale upadło po klęsce powstańców pod Białą Górą w 1620 r.; w latach 1624-29 toczyły się walki z udziałem Danii, która przystąpiła do wojny po stronie protestantów; w roku 1630 do wojny po stronie protestantów włączyła się Szwecja, która pod wodzą króla Gustawa II Adolfa odniosła szereg świetnych zwycięstw; w 1634 r. do wojny po stronie protestantów włączyła się Francja; wojna trzydziestoletnia wyniszczyła i wyludniła kraje Rzeszy i osłabiła wpływy Austrii w Niemczech; zakończyła się w 1648 r. pokojem westfalskim.