wojsko kwarciane - stałe zaciężne oddziały polskie, przeznaczone do obrony południowo-wschodnich granic Rzeczypospolitej przed najazdami tatarskimi, tureckimi i mołdawskimi; były to dawne oddziały tzw. obrony potocznej, którym nadano nazwę wojsk kwarcianych w 1564 r.  po przeznaczeniu na ich utrzymanie tzw. kwarty, czyli czwartej części dochodów uzyskiwanych z dóbr królewskich;

wojsko kwarciane w liczbie od 3 do 4 tys. żołnierzy składało się głównie z chorągwi husarskich, kozackich i piechoty autoramentu narodowego, a od 1626 r. również z dragonii; zadaniem wojsk kwarcianych było patrolowanie pogranicza, alarmowanie o zagrożeniu oraz prowadzenie działań opóźniających w przypadku najazdu.