5. 5. Przemiany polityczne w Europie w XVIII wieku

1. Europejskie wojny sukcesyjne w pierwszej połowie XVIII w.

a. wojna o sukcesję hiszpańską (1701-1714 r.)

– wystąpienie Austrii przeciwko dziedziczeniu tronu hiszpańskiego przez wnuka Ludwika XIV  – Filipa V Burbona

– Hiszpania oddała Austrii Niderlandy Południowe i księstwo Mediolanu

b. wojna o sukcesję polską (1733-1735)

– wojna o tron pomiędzy Stanisławem Leszczyńskim a Augustem III Sasem

– dzięki poparciu Rosji i Austrii zwycięstwo odniósł August III Sas

c. wojna o sukcesję austriacką

– wydanie tzw. sankcji pragmatycznej przez Karola VI – 1713 r.

edykt regulujący zasady dziedziczenia w monarchii habsburskiej

dopuszczał dziedziczenie w linii żeńskiej

akt miał na celu zapewnienie tronu córce Karola VI – Marii Teresie

– wybuch wojny o sukcesję austriacką po śmierci Karola VI (1740-1748 r.)

zajęcie Śląska przez króla Prus Fryderyka II

plan rozbioru Austrii przez Francję, Saksonię i Bawarię

Maria Teresa zdołała utrzymać koronę

2. Wojna siedmioletnia – trzecia wojna śląska (1756-1763 r.)

a. odwrócenie przymierzy w Europie

– sojusz Prus i Anglii

– sojusz Austrii, Francji, Saksonii, Rosji i Szwecji

b. wybuch wojny siedmioletniej – uprzedzające uderzenie Fryderyka II na Saksonię – 1756 r. 

c. Prusy znalazły się na krawędzi całkowitej klęski

d. zmiana sytuacji militarnej na skutek przejęcia tronu carskiego po śmierci Elżbiety przez Piotra III – wycofanie wojsk carskich z Prus

e. pokój w Hubertusburgu (1763 r.) – Austria potwierdziła prawa Prus do Śląska

f. działania angielskie przeciwko Francji w Ameryce Północnej i w Indiach

3. Reformy Marii Teresy i Józefa II

a. centralizacja władzy – ustanowienie Rady Państwa

b. ujednolicenie administracji terytorialnej

c. reformy sądownictwa

– ograniczenie kary śmierci i zniesienie tortur

– oddzielenie sądownictwa od władzy lokalnej

– ujednolicenie przepisów dla wszystkich stanów społecznych

– Austria państwem policyjnym

d. polityka wobec Kościoła i kleru – józefinizm

– wydanie edyktu tolerancyjnego – 1781 r.

– ograniczenie wpływów papieża i podporządkowanie duchowieństwa państwu

– kasata zgromadzeń zakonnych niezajmujących się szkolnictwem lub pielęgnacją chorych

e. wprowadzenie zasad merkantylizmu w gospodarce

f. reformy oświaty

– rozbudowa świeckich szkół podstawowych i średnich

– reforma uniwersytetów

g. polityka wobec chłopów

– wydanie edyktów nakazujących zniesienie poddaństwa

– ograniczenie pańszczyzny (wkrótce nastąpiło jej przywrócenie)

4. Przemiany polityczne w Wielkiej Brytanii

a. w 1707 r. powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii  – Anglia z Walią oraz Szkocja (od 1801 r. również Irlandia)

b. ukształtowanie się rządów parlamentarno-gabinetowych

– decydujące zmiany dokonały się za panowania Jerzego I z dynastii Hanowerskiej

– faktyczna władza należała do rady ministrów z premierem na czele

– w wyborach do Izby Gmina obowiązywał wysoki cenzus majątkowy

c. po zwycięstwie w wojnie siedmioletniej Wielka Brytania stała się największą potęgą kolonialną