Testament polityczny Fryderyka II z 1752 r.

Dobry rząd musi się opierać na systemie tak silnie zbudowanym jak system filozoficzny. Wszystkie środki muszą być dokładnie rozważone, finanse, polityka i wojsko zmierzać muszą do wspólnego celu, którym jest wzmocnienie państwa i powiększenie jego potęgi. System musi jednak wypływać z jednej tylko głowy, a zatem z głowy panującego. Lenistwo, żądza używania i głupota, oto przyczyny przeszkadzające władcom w pełnieniu ich szlachetnego urzędu, jakim jest uszczęśliwienie ich ludów. Tacy książęta stają się godnymi pogardy, służą swym współczesnym za przedmiot szyderstw i pośmiewiska, a dla historii nazwiska ich posiadają co najwyżej znaczenie wytycznych w chronologii. Wegetują na tronie, którego są niegodni, zajęci jedynie zaspokajaniem własnych swych pragnień.

Zaniedbywanie obowiązków względem poddanych staje się wprost zbrodnią. Władca nie po to został wyniesiony do swej wysokiej godności, nie po to powierzono mu władzę najwyższą, by żył w zniewieściałości, tuczył się krwią swego ludu i zażywał szczęścia, gdy wszyscy znoszą niedostatek. Panujący jest pierwszym sługą państwa. Dobrze mu płacą, by podtrzymywał godność swego stanowiska, żąda się jednak od niego, by skutecznie pracował dla dobra państwa, a przynajmniej głównym sprawom poświęcał swą uwagę. Niewątpliwie potrzeba mu pomocy, wykonywanie wszystkich szczegółów przekraczałoby jego możność. Powinien jednak z gotowością słuchać skarg poddanych i wymierzać najszybszą sprawiedliwość, gdy komu grozi ucisk. Pewna kobieta chciała królowi Epiru wręczyć petycję; ten ją jednak ofuknął, by go pozostawiła w spokoju. „Po co więc jesteś królem – odparła owa niewiasta – jeśli nie dla wymierzenia mi sprawiedliwości?” Piękne powiedzenie, o którym panujący winni stale pamiętać.

Wiek XVI-XVIII w źródłach, Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. Melania Sobańska,-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Warszawa 1999, str. 391-392

1. Jaki to rodzaj źródła historycznego?

2. Jaką rolę w państwie powinien pełnić władca?

3. Scharakteryzuj idealne związki między władcą a jego poddanymi.

4. Wymień wzmiankowane przez Fryderyka II najważniejsze zalety władcy.