Stosunek Józefa II do papiestwa
Czterej arcybiskupi niemieccy zwrócili się do mnie ze skargami i projektami reform w sprawie nadużywania władzy dyscyplinarnej, jaką przywłaszcza sobie kuria rzymska przez swych nuncjuszów – Propozycje biskupów niemieckich zdają się być w obecnej chwili niezmiernie doniosła i wymagają decyzji. Jak sądzę, już je otrzymałeś: oto prawdziwa sposobność zyskania wszystkich dworów duchownych i wyswobodzenia Niemiec raz na zawsze spod despotycznego i interesownego jarzma Rzymu. W tym celu należy podtrzymać i zachęcić biskupów, wesprzeć ich z całych sił, znieść na zawsze wszystkie nuncjatury w Niemczech, rozpoczynając od wiedeńskiej, a to sprowadzając je do rzędu zwykłych poselstw, jak innych państw, odbierając im trybunał i jurysdykcje i nie przyjmując nigdy na to stanowisko duchownych; należy dalej skłonić biskupów i książąt duchownych Niemiec do zebrania się na koncylium lub synod narodowy, na którym radząc nad swymi skargami przeciw kurii rzymskiej upomną się o swą władzę i przyjdą z powrotem do wszystkich starodawnych praw, które Rzym sobie przywłaszczył, a których poprzednicy ich nie mogli się nigdy zrzec bez szkody dla swych przyszłych następców: wreszcie ustanowią oni jednolite zasady w tej materii oraz taki porządek, jaki Ty zaprowadziłeś u siebie, a któremu – niech mi to będzie wolno rzec – brak jedynie sankcji synodu narodowego złożonego z wszystkich biskupów Twoich poddanych, by został wszędzie utrwalonym jednolicie i na stałe: jest to jedyna rzecz, której Rzym obawia się nade wszystko, nie mogąc jej nic zarzucić. Obecnie wiem na pewno, że nie ma takiej intrygi, której by nie użyto gwoli pokrzyżowania sprawy biskupów niemieckich oraz zniesienia nuncjatur, że nuncjusz wiedeński Caprara ma to sobie szczególnie poruczonym; pochlebiają oni sobie, że mając tyle sprytu i wzięcia, osiągną pomyślny skutek. Sądzę wreszcie, że obecna chwila jest dla Rzymu decydująca i że zrobią omi wszystko, by się ocalić.
Listy Józefa II do wielkiego księcia Toskanii Leopolda z 21 XI i 5 XII 1785 r.
Za: Andrzej Link-Lenczewski, Wojciech Magdziarz, Andrzej Sowa, Wybór tekstów źródłowych z historii powszechnej 1648-1789, Kraków 1976, str. 157-158
A. Kim byli nuncjusze papiescy?
B. Wyjaśnij, jaki cel przyświecał Józefowi II, gdy planował on doprowadzenie do likwidacji nuncjatur papieskich.
C. Jaką rolę w planach Józefa II miały odegrać planowane synody narodowe?
D. Zapoznaj się z tekstem źródłowym: Gallikanizm i oceń, czy plany Józefa II były zbieżne z ideą gallikanizmu.