Z dziejów fabryki Hipolita Cegielskiego w Poznaniu
(...) Czytaliście zapewne w tutejszych polskich i niemieckich gazetach, że dnia, nie pamiętam już którego, odbywały się tu próby agronomicznych maszyn Cegielskiego, mianowicie: żniwiarek, młockarni i sieczkarni. (...)
Wszystkie te maszyny, które próby odbywały, zakupione zostały (...) Jedna ze żniwiarek była 4-konna z przyrządem do układania zboża na pokosy, druga – parokonna bez tego przyrządu. Każda z maszyn ścina 2 morgi na godzinę. Młockarnia z przyrządem do czyszczenia zboża i sypania go w miechy umłóciła w jedną godzinę czterokonną furę zboża; potrzebuje siły 6 koni i 10 ludzi. Oprócz tych była podówczas urządzona na placu fabryki wystawa najrozmaitszych maszyn rolniczych, a w robocie była maszyna do mielenia, potrzebująca siły 6 koni, i maszyna do rżnięcia drzewa (...) Ale koroną, tryumfem wszelkich wyrobów tej fabryki była lokomobila, tj. maszyna parowa o sile 6 koni na kołach, którą można było z miejsca na miejsce przewozić, ażeby nią najrozmaitsze obracać maszyny inne, jak np. młockarnię, sieczkarnię, młyn i tartak wspomniany. W czasie owych prób obracała ona młockarnię i sieczkarnię równocześnie i potrzebowała cetnar drzewa na godzinę; kosztowała zaś 1500 tal. i była także zakupiona przez owego Rosjanina z Ukrainy.
W ogóle fabryka i lejarnia Cegielskiego miły i pocieszający przedstawia widok. Jest ona wystawiona przy południowym końcu Garbar, pomiędzy bramą Dębińską, kościołem Bernardynów, Bożego Ciała i Szarytek, odgrodzona jednakże od nich i otoczona ze wszystkich stron ulicami. Lejarnia i fabryka maszyn, bezpośrednio się stykające i jedną parową maszyną o 12 koniach w ruchu utrzymywane, są za 30000 tal. od ognia zaasekurowane, a narzędzia w nich się znajdujące – za 10000 tal. W głównym gmachu są dwa piece do topienia żelaza, które parowa maszyna rozżarza; przy nich zaś właściwa lejarnia, czyli ogromne klepisko do lepienia form i lania w nie żelaza. Nad nimi na pierwszym piętrze skład modeli z drzewa. W lejami pracuje 14 formiarzy i 7 uczniów.
Obok w fabryce jest maszyna do wiercenia w żelazie, druga do robienia śrub, trzecia do wiercenia muter, czwarta do heblowania żelaza. A nad nią na pierwszym piętrze 11 tokarni, gdzie pracuje 12 modelarzy i 40 stolarzy. W świeżo przybudowanej kuźni o 16 ogniach będzie pracowało 32 kowali i kilkunastu kotlarzy. (…)
Artykuł z „Nadwiślanina”, 1860, nr 68
Za: Wielkopolska (1851-1914). Wybór źródeł, opracował W. Jakóbczyk, Wrocław 1954, str. 27-29
A. Opisz zabudowania i wyposażenie fabryki Hipolita Cegielskiego w Poznaniu.
B. Wymień maszyny i urządzenia rolnicze, produkowane w fabryce Hipolita Cegielskiego
C. Oceń znaczenie maszyn produkowanych w fabryce Cegielskiego.