Przemysł w poznańskiem na początku XX wieku

(...) Siedem grup przemysłowych: przemysł budowlany, artykułów spożywczych, konfekcyjny, mineralny, drzewny, metalowy i maszyn — obejmuje w Księstwie 90% całego prze­mysłu, w Prusach Królewskich nawet 92% (...)

Na pierwsze miejsce wysunął się przemysł budowlany i to głównie dzię­ki podniesieniu się stopy życiowej szerokich mas ludności, (które obecnie co do mieszkań mają znacznie większe wymagania niż dawniej. Rozwój w ostatnich 25 latach był znakomity. Liczba osób, zajętych w przemyśle budowlanym wzrosła w obydwóch dzielnicach z 28351 na 72693, razem z rodzinami z 123 602 na 244 074. Przeszło 120 000 osób więcej niż przed 25 laty znajduje swe utrzymanie z przemysłu budowlanego (...)

Zupełnie inaczej ma się rzecz z przemysłem konfekcyjnym. Dawniej by­ła to najważniejsza gałąź przemysłowa, przynajmniej w Księstwie, dziś zna­czenie jej bardzo zmalało (...) o 10%. Podupadło szczególnie szewstwo. Liczba pracujących w tym zawodzie zmniejszyła się w Księstwie z 12212 na 10644 (13%) (...) Główną przyczyną tego upadku szewstwa jest kon­kurencja wielkich fabryk obuwia (...) Szewc polski jest znakomitym rze­mieślnikiem, ale kiepskim kupcem. Dlatego ani jedno przedsiębiorstwo pol­skie nie wybiło się ponad poziom rzemiosła. (...)

Mniej znaczny, ale również dotkliwy jest ubytek pracowników igły. Zbyt towarów konfekcyjnych wzrósł w naszych dzielnicach ogromnie. Szcze­gólnie ludność wiejska, doszedłszy do znacznego dobrobytu, ma co do kon­fekcji daleko większe potrzeby i wymagania inne niż przed 25 laty. Cały ten większy popyt jednak pokrywa teraz praca obca. W naszych dzielnicach liczba pracujących w tym zawodzie nawet zmalała, w Księstwie z 14377 na 13 974 (...).

Przemysł artykułów spożywczych jest w Księstwie dosyć rozwinięty. Składają się nań, oprócz piekarstwa i rzeźnictwa, głównie młyny, cukrownie, gorzelnie i browary (9956 osób w młynarstwie). Wielkie młyny, pędzone siłą wodną, pary lub elektryczności, wypierają drobne przedsiębiorstwa młynarskie (wiatraki), a pracę rąk ludzkich zastępują maszyny (...).

Przemysł cukrowy Księstwa rozwinął się znakomicie. Roku 1882 posia­dało Księstwo 9 cukrowni, zatrudniających przecięciowo 3022 ludzi, 1907 – 20, z 7920 ludźmi (...) Również dobrze rozwinięty jest przemysł gorzelnia­ny, słabo natomiast browarniczy. Oprócz kilku fabryk mączki 'jeszcze tylko przemysł tabaczny doszedł do pewnego znaczenia. Liczba osób [w nim] za­trudnionych wzrosła z 1006 na 3623 (w tym 2740 kobiet) w Księstwie (...)

Niedostatecznie jest też jeszcze rozwinięty przemysł drzewny, mimo że od roku 1882 znaczne poczynił postępy. Wzrosła szczególnie obróbka drze­wa z grubszego, mianowicie w piłach. Przemysł stolarski natomiast ciężką musi staczać walkę z konkurencją wielkich fabryk mebli Berlina i Wrocła­wia (...)

Przemysł metalowy, włącznie fabrykacji maszyn i aparatów, nie może oczywiście dojść do takiego rozwoju jak w okolicach posiadających obydwa potrzebne surowce, żelazo i węgiel. Mimo to rozwinął się przemysł ten do­statecznie i to nie tylko jako rzemiosło (kowale, ślusarze, kołodzieje), ale także jako przemysł wielki. Odpowiednio do rolniczego charakteru obyd­wóch dzielnic rozwinęła się szczególnie fabrykacja maszyn i narzędzi rol­niczych. (...)

Wszystkie inne gałęzie przemysłowe posiadają w naszych dzielnicach podrzędne tylko znaczenie — wszystkie razem dają w Księstwie utrzymanie 1,6% ludności (...)

Paweł Spandowski, Przemysł w Księstwie i Prusach Królewskich. Referat na V. Zjazd prawników i ekonomistów polskich, Lwów 1912 r.

Za: Wielkopolska (1851-1914). Wybór źródeł, opracował W. Jakóbczyk, Wrocław 1954, str. 31-34

A. Wymień gałęzie przemysłu, których znaczenie zmalało. Wyjaśnij przyczyny ich regresu.

B. Wymień gałęzie przemysłu, w których nastąpił wyraźny rozwój. Przedstaw wskaźniki świadczące o postępie.

C. Na podstawie tekstu źródłowego wykaż, że w kluczowych gałęziach przemysłu nastąpił znaczący postęp techniczny.