powstanie styczniowe 1863-1864 – powstanie narodowe przeciw Rosji, rozpoczęte 22 stycznia 1863 r. w Królestwie Polskim; wybuch powstania przygotowywanego przez organizację „czerwonych”, poprzedziły liczne manifestacje patriotyczne, a jego wybuch przyśpieszyła branka do wojska carskiego; w dniu wybuchu powstania Komitet Centralny Narodowy „czerwonych”, przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy i ogłosił manifest powstańczy i dekret uwłaszczeniowy; w marcu do powstania przyłączyli się „biali”; ze względu na słabość liczebną i niedostatek uzbrojenia oddziałów powstańczych działania zbrojne miały charakter partyzancki; podczas powstania stoczono ok. 1200 potyczek i bitew – największe pod Małogoszczem, Grochowiskami i Żyrzynem; w czasie powstania władzę dyktatorską sprawowali: Ludwik Mierosławski, Marian Langiewicz i Romuald Traugutt; do upadku powstania przyczyniły się terror wojsk rosyjskich oraz uwłaszczenie chłopów przez cara, które odciągnęło od niego chłopów; po upadku powstania na jego uczestników spadły liczne represje, a Królestwo Polskie zostało pozbawione resztek autonomii.