1. 06. Reformacja

I. Geneza reformacji

1. Przejawy kryzysu w Kościele katolickim

a. zeświecczenie trybu życia wyższego duchowieństwa

– udział w intrygach politycznych

– nadmierne angażowanie się w konflikty polityczne

– zaangażowanie się w świeckie życie kulturalne kosztem obowiązków duszpasterskich

b. nepotyzm – nadawanie godności członkom rodziny

c. symonia – sprzedaż urzędów i godności

d. fiskalizm – dążenie do zwiększania wpływów finansowych

– annaty – wpłaty pieniężne na rzecz Stolicy Apostolskiej, świadczone za pierwszy rok ze świeżo obsadzonych beneficjów

– świętopietrze – opłaty na rzecz papiestwa, składana przez kraje uznające jego zwierzchnictwo lenne

– dziesięcina

– sprzedaż odpustów

2. Wzrost zapotrzebowania na nowe formy uczestnictwa w życiu religijnym – zwłaszcza wśród części wiernych wykształconej w duchu humanizmu 

II. Reformacja w Niemczech - luteranizm

1. Wystąpienie Marcina Lutra

a. ogłoszenie w kościele w Wittenberdze 95 tez przeciwko odpustom – 31 X 1517 r.

b. uzyskał poparcie elektora saskiego Fryderyka III Mądrego i Filipa Melanchtona

c. tezy Lutra zostały odrzucone przez papieża Leona X

– papież wydał bullę, w której zażądał od Lutra odwołana jego poglądów

– Luter podarł bullę, zrywając tym samym z Kościołem

d. działania cesarza Karola V

– wezwanie Lutra na sejm Rzeszy (list żelazny) – Luter nie odwołał swoich poglądów

– wydanie edyktu, w którym uznał Lutra za heretyka i skazał go na banicję

2. Nauki Lutra

a. wiara w Boga darem łaski i jedynym źródłem zbawienia – tzw. nauka o usprawiedliwieniu

b. Biblia jedynym źródłem wiary

c. zwierzchnikiem Kościoła jest Chrystus a nie papież

d. uznanie tylko dwóch sakramentów: chrztu i komunii

e. przełożenie Biblii na język niemiecki

3. Szybkie rozpowszechnienie się poglądów Lutra w całych Niemczech

a. zastosowanie druku

b. nauczanie i polemika w języku niemieckim

4. Rozwój reformacji w Niemczech

a. wprowadzenie przez cesarza zakazu rozpowszechniania nauk Lutra – sejm Rzeszy w Spirze – 1929 r.

b. ogłoszenie przez zwolenników Lutra protestu przeciw tej decyzji – stąd przyjęła się nazwa protestanci dla zwolenników reformacji

c. radykalizacja nastrojów religijnych i społecznych w Niemczech

– anabaptyzm

– wybuch wojny chłopskiej (1524-1526 r.)

–  przywódcą buntu Thomas Münzer

– ogłoszenie tzw. dwunastu artykułów, zawierających program radykalnych reform społecznych

d. augsburskie wyznanie wiary

e. wojny szmalkaldzkie

– powstanie Związku Szmalkaldzkiego – 1531r. ( sojusz polityczny i wojskowy zawarty w Schmalkalden między protestanckimi książętami i miastami Rzeszy)

– klęska  protestantów w pierwszej wojnie szmalkaldzkiej (1546-1447 r.)

– sukcesy protestantów w drugiej wojnie szmalkaldzkiej (1552 r.)

f. pokój augsburski – 1555 r.

– uznano protestantyzm i wolność jego wyznania – zasada cusius regio eius religio (czyj kraj tego religia)

– zniesiono jurysdykcję biskupów katolickich wobec protestantów

– dobra kościelne sekularyzowane przed rozejmem passawskim przyznano protestantom

III. Reformacja w Szwajcarii

1. Ulrich Zwingli

a. nauki Ulricha Zwinglego:

– potępiał kult świętych

– odrzucał ideę czyśćca

– potępiał celibat i zakony (postulował sekularyzację dóbr zakonnych)

– negował władzę papieża

– negował realną obecność Jezusa Chrystusa w Eucharystii

b. potępiał służbę kondotierską Szwajcarów, co naraziło go na konflikt z kantonami „leśnymi”

c. wybuch wojny domowej w Szwajcarii (1529-1531) – śmierć Ulricha Zwinglego

2. Jan Kalwin – Kościół ewangelicko-reformowany – kalwinizm

a. początkowo działał we Francji

b. swoją działalność w Szwajcarii rozpoczął w 1536 r. – założył gminę ewangelicką w Genewie

c. nauki Jana Kalwina:

– o predestynacji i ograniczonej przez Boga woli ludzkiej

– jedynym źródłem wiary jest Biblia

– nakaz sumiennego wykonywania obowiązków wyznaczonych przez Boga

– całe życie i praca wiernych muszą być podporządkowane Kościołowi i państwu

– nietolerancja wobec przeciwników

IV. Reformacja w Anglii

1. Główną przyczyną reformacji w Anglii była sytuacja króla Henryka VIII z dynastii Tudorów

a. starania Henryka VIII o unieważnienie ślubu z Katarzyną Aragońską – brak męskiego potomka

b. zerwanie Henryka VIII z papieżem – król protektorem Kościoła w Anglii – 1531 r.

c. Akt supremacji – 1534 r.

– król głową Kościoła anglikańskiego

– zachowano hierarchię kościelną, dogmaty i tradycję oraz częściowo formy liturgiczne Kościoła rzymskokatolickiego

2. Próba przywrócenia katolicyzmu przez córkę Henryka VIII Marię Tudor (1553-1558)

3. Ostateczne zwycięstwo protestantyzmu za panowania Elżbiety I Wielkiej (1558-1603)

V. Rozprzestrzenienie się reformacji w innych krajach europejskich

1. Państwa zakonne w Prusach i Inflantach przeprowadziły sekularyzację i przyjęły luteranizm

a. Albrecht Hohenzollern – Prusy Książęce (1525 r.)

b. Gotthard Kettler – gałąź inflancka (1561 r.)

2. Ustanowienie luteranizmu religią panującą w Szwecji, Danii i Norwegii

Opracowanie tematu: Narodziny i główne ogniska reformacji

Galeria ilustracji: Narodziny i główne ogniska reformacji