5. 1. Przemiany gospodarcze w XVIII wieku

I. Eksplozja demograficzna

1. Wzrost liczby ludności Europy w okresie od 1700 do 1800 r. z ok. 120 mln do ok. 190 mln

2. Przyczyny szybkiego wzrostu ludności

a. spadek śmiertelności dzięki poprawie warunków życia i postępie medycyny

b. skuteczne formy walki z epidemiami

c. ograniczenie klęsk głodu

– wzrost produkcji rolnej

– lepsza dystrybucja dzięki rozwojowi infrastruktury transportowej

3. Wzrost liczby ludności krajów zamorskich

a. wysoki poziom przyrostu naturalnego

b. duża imigracja z Europy

II. Rewolucja agrarna

1. Intensyfikacja produkcji rolnej

a. wprowadzenie płodozmianu

b. uprawa roślin motylkowych (koniczyna)

c. uprawa roślin okopowych (ziemniaków, buraków, rzepy i marchwi)

2. Zmiany w rolnictwie angielskim

a. nasilenie się procesu grodzenia

b. zwiększenie wydajności produkcji rolnej

– wprowadzenie nowoczesnych narzędzi (siewnik, młockarnia)

– wprowadzenie intensywnego nawożenia

c. rozpowszechnienie się produkcji farmerskiej

III. Początek rewolucji przemysłowej w Anglii

1. Geneza rewolucji przemysłowej:

a. uchylenie monopoli cechowych

b. powstanie rynku wolnej siły roboczej

– pozbawieni ziemi chłopi

– zrujnowani rzemieślnicy

c. wzrost zapotrzebowania na wyroby przemysłowe

– rozwój rynku wewnętrznego

– eksport do kolonii

d. rozwój infrastruktury

– drogi

– kanały

2. Etapy przewrotu przemysłowego

a. mechanizacja przemysłu włókienniczego

– latające czółenko Johna Kaya (1733 r.)

– przędzarka mechaniczna Jamesa Hargreavesa – tzw. spinning jenny (1764 r.)

– mechaniczny warsztat tkacki Edmunda Cartwrighta (1785 r.)

b. maszyna parowa

– atmosferyczny silnik parowy Thomasa Newcomena (1711 r.)

– maszyna parowa Jamesa Watta (1769 r.)

e. rozwój transportu

– automobile Nicolasa Cugnota  

– lokomotywa Richarda Trevithicka (1804 r.)  

– lokomotywa (Rakieta) George’a Stephensona  (1829 r.)

d. przełom w hutnictwie i obróbce żelaza

– zastosowanie koksu w hutnictwie

– zastosowanie pudlingowania  (Henry Cort) – mieszanie roztopionej rudy w piecu

– zastosowanie walców mechanicznych

– zastosowanie obrabiarek do metali

IV. Społeczne i gospodarcze skutki rewolucji przemysłowej

1. Skutki ekonomiczne

a. industrializacja

b. gwałtowny wzrost produkcji włókienniczej, wydobycia węgla i produkcji surówki żelaza

c. mechanizacja produkcji

– przejście od manufaktury do fabryki (zastosowanie maszyn)

– wzrost wydajności

d. Wielka Brytania największa potęgą gospodarczą świata

e. powstawanie nowych ośrodków przemysłowych

– Manchester

– Birmingham

– Liverpool

2. Urbanizacja

3. Skutki społeczne

a. powstanie proletariatu fabrycznego

b. pogorszenie się warunków życia robotników

c. wzrost znaczenia kapitalistów (burżuazji)

V Nowe koncepcje ekonomiczne

1. Fizjokratyzm – François Quesnay

a. rolnictwo główną dziedziną gospodarki

b. podstawami prawa przyrodzone prawa człowieka

– do wolności osobistej

– do wolności gospodarczej

– nienaruszalne prawo własności prywatnej

2. Leseferyzm

3. Liberalizm ekonomiczny  – Adam Smith

a. liberalizm ekonomiczny to doktryna ekonomiczna głosząca, że państwo i inne organizacje gospodarcze i polityczne nie powinny ingerować w stosunki gospodarcze

b. dążenie do uzyskania pełnej wolności w trzech sferach życia społecznego:

– wolności jednostki (walka o zniesienie poddaństwa osobistego, gruntowego oraz niewolnictwa)

– wolności działalności gospodarczej

– wolności handlowej

c. gospodarka wolnorynkowa

– wolny rynek

– wolna konkurencja