5. 2. Oświecenie

I. Główne idee oświecenia

1. Oświecenie jako „wiek rozumu”

a. racjonalizm

b. empiryzm

c. odrzucenie idealizmu

2. Koncepcja praw naturalnych  – praw przyrodzonych każdemu człowiekowi

– prawo do życia

– prawa do wolności

– prawa do własności

3. Oświeceniowe postawy wobec religii

a. deizm

b. ateizm

c. tolerancja religijna

II. Filozofia oświecenia

1. Karol Monteskiusz – Charles Louis Montesquieu

a. Listy perskie

b. O duchu praw

– krytyka absolutyzmu

– koncepcja trójpodziału władzy

2. Wolter – François-Marie Arouet

– Szkic o obyczajach i duchu narodu

– Tak toczy się światek

3. Jean-Jacques Rousseau

– Umowa społeczna

– Emil, czyli o wychowaniu

4. Immanuel Kant

– autor teorii poznania stanowiąca połączenie dorobku racjonalizmu i empiryzmu

– krytycyzm poznawczy

– imperatyw kategoryczny

5. Encyklopedyści – autorzy haseł do Wielkiej encyklopedii francuskiej

a. Jean Le Rond d’Alembert

b. Denis Diderot

– O interpretacji natury

– O poezji dramatycznej. Rozmowy o synu naturalnym

II. Nauka oświeceniowa

1. Isaac Newton

a. zasady dynamiki

b. prawo grawitacji

2. Karol Linneusz

a. klasyfikacja roślin i zwierząt

b. wprowadził nomenklaturę botaniczną

3. Antoine Laboisier

a. wyjaśnił proces spalania i oddychania w organizmach żywych

b. określił rolę tlenu w związkach chemicznych

4. Benjamin Franklin

a. wynalazca piorunochronu

b. pojęcie elektryczności dodatniej i ujemnej

5. Alessandro Volta

a. skonstruował kondensator

b. skonstruował pierwszą baterię elektryczną

6. Skonstruowanie balonu na ogrzewane powietrze – bracia Joseph i Étienne Montgolfier

7. James Cook – eksploracja Pacyfiku

a. sporządzenie dokładnych map

b. odkrycie Australii

III. Organizacja ośrodków badawczych i edukacji

1. Powstanie akademii naukowych

2. Powstawanie szkół specjalistycznych – np. szkoły rycerskie

3. Wprowadzenie w Prusach obowiązku szkolnego dla chłopców

4. Nowe koncepcje w edukacji

a. John Locke – Myśli o wychowaniu

b. Jean-Jacques Rousseau – Emil, czyli o wychowaniu

IV. Literatura i sztuka oświeceniowa

1. Literatura

a. dominujące gatunki literackie:

– poemat heroikomiczny

– bajka

– satyra

– esej

– powieść

– powiastka filozoficzna

– dramat

b. najważniejsi twórcy i ich dzieła

– Aniel Defoe – Przypadki Robinsona Crusoe

– Jonathan Swift – Podróże Guliwera

– Denis Diderot – Kubuś Fatalista i jego pan

– Laurence Sterne – Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy

c. sentymentalizm  - nurt literacki propagujący powrót do natury

2. Sztuki plastyczne

a.rokoko

– Pałac Sans-Souci w Poczdamie

– Zwinger w Dreźnie

b. klasycyzm

– Brama Brandenburska w Berlinie

– British Museum w Londynie

– Kapitol w Waszyngtonie

– Panteon w Paryżu

– kościół św. Marii Magdaleny w Paryżu

3. Muzyka

a. twórczość Josepha Haydna

b. twórczość Wolfganga Amadeusza Mozarta

4. Działalność teatrów narodowych