4. 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

I. Konstytucja

1. Konstytucja jako szczególny akt prawny, który wyróżnia:

a. szczególna treść – tzw. materia konstytucyjna, dotycząca

– struktury oraz kompetencji najwyższych organów władzy

– podstaw ustroju społeczno-gospodarczego

– praw i wolności obywateli

b. szczególna forma

– nazwa

– specjalny tryb uchwalania i nowelizowania

c. szczególna moc prawna – jest najwyższym aktem prawnym w państwie, z którym muszą być zgodne pozostałe akty prawne

2. Funkcje konstytucji

a. funkcja prawna – reguluje stosunki polityczne społeczne i gospodarcze w państwie

b. funkcja polityczna – wskazuje idee i zasady, na których opiera się struktura państwa

c. funkcja programowa – określa cele państwa

d. funkcja organizatorska – określa zasady i formy działania państwa

e. funkcja integracyjna – wzmacnia identyfikację obywateli z państwem

f. funkcja wychowawcza – polega na upowszechnianiu zasad zawartych w konstytucji

3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z  2 kwietnia 1997 r.

II. Zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji z 1997 r.

1. Zasada demokratycznego państwa prawnego

Rzeczypospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, […] Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. (art.1, 7)

2. Zasada sprawiedliwości społecznej – państwo powinno dążyć do zapewnienia wszystkim każdemu obywatelowi możliwie równego dostępu do podstawowych dóbr

3. Zasada zwierzchnictwa narodu

Władza zwierzchnia Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. […] Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. (Art. 4)

4. Zasada unitarnej formy państwa

Rzeczpospolita jest państwem jednolitym. (Art. 3)

5. Zasada podziału władzy

Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. […] Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sądy i trybunały. (Art. 10)

6. Zasada pluralizmu politycznego

Rzeczypospolita zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadzie dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie się polityki państwa. […] Rzeczpospolita zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji (Art. 11 i 12)

7. Zasada subsydiarności (pomocniczości) – według tej zasady organy władzy powinny podejmować działania tylko wówczas, gdy jednostki lub ich grupy nie są w stanie zrealizować swoich celów bez pomocy rządu

8. Zasada dobra wspólnego

Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. (Art. 1)

9. Zasada decentralizacji władzy państwowej i samorządowej

Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zawiera decentralizację władzy publicznej. […] Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy państwowej. (Art. 15 i 16)

III. Zmiana Konstytucji

1. Projekt ustawy o zmianie ustawy może zgłosić:

– 1/5 ustawowej liczby posłów (92 osoby)

– senat

– prezydent

2. Procedury zmiany Konstytucji

a. do uchwalenia ustawy o zmianie Konstytucji wymagana jest

– większości 2/3 głosów przy zachowaniu kworum wynoszącego połowę ustawowej liczby posłów

– bezwzględna większość przy zachowaniu kworum wynoszącej połowę ustawowej liczby senatorów

b. procedura zmiany Konstytucji przewiduje możliwość przeprowadzenia referendum zatwierdzającego

– referendum może dotyczyć trzech rozdziałów Konstytucji:  I (Rzeczpospolita), II (Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela) i XII (Zmiana Konstytucji)

– zmiana konstytucji zostaje zatwierdzona jeśli opowie się za nią większość głosujących i jest niezależna od frekwencji

c. prezydent podpisuje uchwaloną przez parlament ustawę o zmianie Konstytucji w ciągu 21 dni – nie może skorzystać z veta

IV. Stany nadzwyczajne

1. Stan – instytucja prawna stosowana w sytuacji szczególnego zagrożenia bezpieczeństwa i istnienia bytu państwa, polegająca na odstąpieniu od określonego w konstytucji systemu sprawowania władzy oraz zastosowaniu szczególnych środków, niezbędnych do likwidacji zagrożenia

2. Rodzaje stanów wyjątkowych w Polsce:

a. stan wojenny

– może być wprowadzony w przypadku zagrożenia zewnętrznego, napaści zbrojnej lub w związku z realizacją podpisanych przez Polskę umów międzynarodowych

– stan wojenny jest wprowadzany przez prezydenta na wniosek rady ministrów, w ciągu 48 godzin musi go przedłożyć sejmowi, który może go uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

b. stan wyjątkowy

– stan wyjątkowy może zostać wprowadzony w przypadku zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego

– wprowadzany jest w takim samym trybie, jak stan wojenny

– może trwać nie dłużej niż 90 dni i może być przedłużony tylko raz o 60 dni

c. stan klęski żywiołowej

– może być wprowadzony w przypadku katastrofy naturalnej lub poważnej awarii technicznej