4. 4. Rada Ministrów i administracja terenowa
I. Rada Ministrów i tryb jej powoływania
1. Rada Ministrów jest kolegialnym organem władzy wykonawczej
2. Skład
a. prezes Rady Ministrów (premier)
– stoi na czele rządu i kieruje jego pracami
– koordynuje pracę członków rządu
– kieruje i organizuje pracę terenowych organów administracji
– sprawuje nadzór nad samorządem
b. wiceprezesi Rady Ministrów
c. ministrowie
– minister jest naczelnym organem władzy wykonawczej
– ministrowie kierują określnymi działami administracji państwowej (tzw. resortami) lub
– wykonują zadania zlecone przez premiera (tzw. minister bez teki)
d. przewodniczący komitetów określonych w ustawach (np. Komitetu Badań Naukowych i Komitetu Integracji Europejskiej)
3. Tryb powoływania
a. premiera i ministrów mianuje prezydent, ale gabinet z nich utworzony musi cieszyć się zaufaniem sejmu
b. trzy warianty powoływania Rady Ministrów
– wariant I (prezydencki) – prezydent desygnuje premiera, który wybiera ministrów, a sejmu udziela wotum zaufania większością bezwzględną głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
– wariant II (sejmowy) – posłowie wybierają premiera, a na jego wniosek ministrów; sejmu udziela wotum zaufania większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
– wariant III (prezydencki) prezydent powołuje premiera, który wybiera ministrów, a sejmu udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
– gdyby trzeci wariant nie zakończył się powołaniem rządu, prezydent obligatoryjnie skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory parlamentarne.
4. Odpowiedzialność Rady Ministrów i członków Rady Ministrów
a. odpowiedzialność polityczna – wotum nieufności (patrz. pkt. 6.d.)
c. odpowiedzialność konstytucyjna – postawienie członka Rady Ministrów w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu
– wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu może złożyć co najmniej 1/4 posłów (115) lub Prezydent RP
– decyzja zapada, jeśli zagłosuje za nią co najmniej 3/5 ustawowej liczby posłów (276)
5. Uprawnienia i zadania Rady Ministrów
a. prawo inicjatywy ustawodawczej
b. wykonywanie ustaw
c. wydawania rozporządzeń
d. kontrolowanie i koordynowanie prac organów administracji państwowej
e. uchwalanie projektu budżetu i kierowanie jego wykonaniem
f. ochrona interesów skarbu państwa
g. zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego
h. sprawowanie ogólnego kierownictwa w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
i. zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego kraju i ogólne kierowanie obronnością
j. w celu zapobieżenia katastrof naturalnych lub awarii może wprowadzić stan klęski żywiołowej
6 . Okoliczności dymisji Rady Ministrów
a. rząd podaje się po dymisji każdorazowo po ukonstytuowaniu się po wyborach parlamentarnych nowego sejmu
b. nieuchwalenie przez sejm wotum zaufania
c. rezygnacja prezesa Rady Ministrów – prezydent może dymisji nie przyjąć
d. wyrażenie wotum nieufności przez sejm rządowi, premierowi lub ministrowi
– tzw. konstruktywne wotum nieufności – wniosek musi zawierać nazwisko nowego premiera
– wniosek musi być złożony przez co najmniej 46 posłów
– wniosek może być poddany pod głosowanie dopiero po upływnie 7 dni od momentu jego zgłoszenia
– sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością konstytucyjnej liczby posłów (za musi głosować co najmniej 231 posłów)
– w przypadku nieuchwalenia wotum zaufania, następne może zostać zgłoszone dopiero po trzech miesiącach, chyba że nowy wniosek o zgłosi co najmniej 115 posłów
e. złożenie premiera z urzędu na mocy wyroku Trybunału Stanu
II. Administracja rządowa i terytorialne
1. Administracja rządowa składa się z organów naczelnych i centralnych
a. organy naczelne
– powoływane są przez prezydenta RP lub sejm
– ich właściwość obejmuje terytorium całego kraju
– zaliczamy do nich: Rada Ministrów, prezes Rady Ministrów, ministrowie, szefowie komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów
b. organy centralne
– są centralne organy administracji rządowej podległe bezpośrednio organom naczelnym i przez nie nadzorowane
– najczęściej noszą nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor
2. Urzędy
a. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (urząd Rady Ministrów) – urząd państwowy obsługujący działalność Rady Ministrów
b. ministerstwo – aparat pomocniczy ministra, składający się z departamentów, na czele których stoją dyrektorzy, poprzez których wykonuje on swoje kompetencje
3. Administracja rządowa w terenie
a. na czele lokalnym przedstawicielem rządu jest powołany przez premiera wojewoda
b. podział administracji rządowej w terenie:
– administracja zespolona – organy podporządkowane są bezpośrednio wojewodzie