4. 3. Obrzędowość w polskiej kulturze współczesnej
1. Obrzędy, tradycja, zwyczaje, rytuały
a. obrzędy to czynności i praktyki o znaczeniu symbolicznym, związane z uroczystościami o charakterze religijnym i świeckim
b. tradycja to ogół obyczajów, norm, poglądów i zachowań właściwych dla określonej grupy społecznej
c. zwyczaj – oparty na tradycji sposób zachowania się zbiorowości
d. rytuał – czynności symboliczne o ustalonej formie i przebiegu
2. Obrzędy przejścia
a. obrzędy przejścia – obrzędy, których cechą jest zmiana jakiejś właściwości poddanego mu człowieka (odebranie i nadanie)
b. fazy obrzędów przejścia wg Arnolda van Gennepa
– faza wyłączenia (preliminalna) – odseparowanie człowieka od jego dotychczasowego środowiska
– faza marginalizacji (liminalna) – czas oczekiwania
– faza włączenia (postliminalna) – włączenie człowieka do określonej grupy
rytuały
inicjacja
c. zjawisko komercjalizacji rytuałów przejścia
3. Rytuały przejścia w kulturze polskiej
a. postrzyżyny
b. chrzest
c. pierwsza komunia
d. bierzmowanie
e. ślub i wesele
– udział swatów
– zaręczyny (zrękowiny)
– rytuały weselne
biała suknia
bramy weselne
powitanie pary młodej chlebem i solą
rozpleciny
oczepiny
zarzucono rytuały oględzin i pokładzin
f. obrzędy pogrzebowe
– czuwanie w domu zmarłego
– uczestnictwo w pogrzebie
– procesje (kondukty żałobne)
– stypa (konsolacja)
g. obrzędy przejścia o charakterze świeckim
– pasowanie na ucznia
– studniówka
– osiemnastka
– składanie ślubowania
4. Obrzędowość doroczna
a. Święta Bożego Narodzenia
– Wigilia
– pasterka
– strojenie choinki
– wymienianie się prezentami
– kolędowanie
– szopki
– napis na drzwiach: K+M+B (imiona trzech mędrców – Kacper, Melchior, Baltazar)
b. Święta Wielkiej Nocy
– uroczystości Wielkiego Tygodnia
Niedziela Palmowa
Triduum Paschalne (trwa od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Soboty)
msza rezurekcyjna
groby w kościołach
– świąteczne śniadanie
– śmigus-dyngus
c. dożynki
d. karnawał
e. pierwszy dzień wiosny i topienie marzanny
f. pierwszy dzień lata - noc świętojańska