Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii

1. Cechy charakterystyczne systemu parlamentarnego

a. dualistyczna władza wykonawcza

– głowa państwa – kompetencje zwykle ograniczone do funkcji reprezentacyjnych

– rząd z premierem na czele – powoływany wspólnie przez parlament i głowę państwa główny organ władzy wykonawczej

b. współzależności między władzą ustawodawczą a władzą wykonawczą

– rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem – możliwość udzielenia votum nieufności

– rząd posiada inicjatywę ustawodawczą

– prezydent na wniosek rządu (premiera) w określonych okolicznościach może rozwiązać parlament

2. Głowa państwa w Wielkiej Brytanii

a. Wielka Brytania jest monarchią dziedziczną z królem jako głową państwa

b. uprawnienia króla:

– prawo weta ostatecznego wobec ustaw 

– prawo zwoływania i rozwiązywania parlamentu

– prowadzenie polityki zagranicznej

– dowództwo nad armią

– mianuje premiera, ministrów, sędziów i lordów

– dysponuje prawem łaski

c. uprawnienia króla ogranicza konwenans mówiący, że „król nie może działać sam” 

– król nie ponosi odpowiedzialności politycznej 

– każdy akt prawny króla wymaga kontrasygnaty

3. Gabinet i Rząd Jej Królewskiej Mości

a. premier

– na premiera rządu król mianuje lidera partii, która wygrała wybory

– premier łączy funkcje:

lidera partii

szefa rządu

pierwszego lorda skarbu

ministra do spraw służby cywilnej

b. Rząd 

– w jego skład wchodzą ministrowie korony i ministrowie młodsi

– liczy około 100 osób

c. Gabinet (Tajna Rada) 

– w jego skład wchodzą premier i ministrowie korony

– liczy ok. 20 osób

– posiada prawo inicjatywy ustawodawczej

d. tzw. gabinet cieni – skład gabinetu przygotowywany przez opozycję na wypadek przejęcia rządów

4. Władzę ustawodawczą w Wielkiej Brytanii stanowi dwuizbowy parlament

a. Izba Gmin

– składa się z 650 członków

– jest wyłaniana w wyborach powszechnych i większościowych na pięcioletnią kadencję

– pracami Izby Gmin kieruje speaker 

– kluczowe kompetencje:

uchwala ustawy

uchwala budżet

kontroluje rząd – formalnie ma prawo uchwalić wotum nieufności wobec rządu, premiera, ministrów

– w Wielkiej Brytanii funkcjonuje system dwuipółpartyjny – główne partie polityczne w Wielkiej Brytanii:

Partia Konserwatywna (Conservatives Tories)

Partia pracy (Labour Party)

Liberalni Demokraci

b. Izba Lordów

– skład:

lordowie dziedziczni (92)

parowie mianowani przez króla na wniosek premiera

biskupi Kościoła anglikańskiego (26)

– kompetencje

posiada prawo weta zawieszającego w stosunku do uchwał Izby Gmin

pełni funkcję sądu apelacyjnego

5. Władza sądownicza w Wielkiej Brytanii

a. w poszczególnych krajach wchodzących w skład Wielkiej Brytanii funkcjonuje odrębny system sądownictwa

b. wspólnym sądem dla całego państwa jest Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa

6. Ustrój terytorialno-administracyjny

a. Wielka Brytania jest państwem unitarnym

b. w skład Wielkiej Brytanii wchodzą cztery główne składniki:

– Królestwo Anglii

– Królestwo Szkocji

– Księstwo Walii

– prowincja Irlandia Północna