Przywilej Katarzyny II dla szlachty z 21 kwietnia 1785 r.

2. Jest nie tylko dla cesarstwa i tronu rzeczą pożyteczną, lecz i sprawiedliwą, aby godny szacunku stan szlachecki został zachowany i umacniany (...) nie­wzruszenie i nienaruszalnie i dlatego z dawien dawna, obecnie i po wsze czasy niech zaszczytna godność szlachecka nieodwołalnie, dziedzicznie i sukcesyjnie należy do tych rodów, które z owej korzystają, a zatem:

3. Szlachcic przekazuje godność szlachecką swej żonie.

4. Szlachcic przekazuje zaszczytną godność szlachecką dzieciom swym w spadku. (...)

8. Bez sądu niech szlachetny nie będzie pozbawiony godności szlacheckiej.

10. Bez sądu niech szlachetny nie będzie pozbawiony życia.

11. Bez sądu niech szlachetny nie będzie pozbawiony dóbr.

12. Niech szlachetny nie będzie sądzony przez nikogo prócz równych jemu.

13. Sprawa szlachetnego, który dokonał przestępstwa kryminalnego i zgod­nie z prawem zasłużył na pozbawienie godności szlacheckiej lub honoru, lub życia, niech nie będzie decydowana ostatecznie bez podania jej do Senatu i bez zatwierdzenia przez Jej Cesarską Mość. (...)

15. Kara cielesna niech nie znajdzie zastosowania do szlachetnego. (...)

17. Potwierdzamy po wsze czasy szlachetnej szlachcie rosyjskiej w rodach dziedzicznych wolność i swobodę.

18. Potwierdzamy szlachetnym znajdującym się na służbie zezwolenie na kontynuowanie służby i prośbę o zwolnienie ze służby według opracowanych w tej sprawie przepisów. (...)

20. Każdy zacnego rodu szlachcic jest obowiązany na pierwsze wezwanie władzy samowładczej nie szczędzić pracy ani samego życia w służbie państwo­wej. (...)

26. Potwierdza się dla szlachetnych prawo kupowania wsi.

27. Potwierdza się dla szlachetnych prawo hurtowej sprzedaży tego, co się w ich wsiach rodzi lub za pomocą rękodzieł wytwarza.

28. Szlachetnym zezwala się posiadać fabryki i przedsiębiorstwa we wsiach.

29. Zezwala się szlachetnym w ich dobrach dziedzicznych zakładać mia­steczka, a w owych – targi i jarmarki (...)

30. Potwierdza się dla szlachetnych prawo posiadania lub budowania, lub kupowania domów w miastach, w owych zaś – posiadanie rzemiosł. (...)

34. Potwierdza się szlachetnym prawo własności w lasach znajdujących się na ich działkach i swobodnego ich użytkowania.

35. We wsiach dom pański ma być wolny od postoju.

36. Szlachetny w swej własnej osobie wyłączony zostaje od podatków osobistych.

37. Wiernie poddanej nam szlachcie zezwalamy, by zbierała się w tej guberni, gdzie zamieszkuje, i tworzyła stowarzyszenia szlacheckie w każdym namiestnictwie, i korzystała z następujących praw, wygód, wyróżnień i przy­wilejów. (...)

Za: Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, dokonali Marian Józef Ptak i Marek Kinstler, Wrocław 1996, str. 373-374

A. Napisz, czy w świetle cytowanego przywileju rosyjska szlachta korzystała z zasady neminem captivabimus nisi iure victum. Swoją odpowiedź uzasadnij.

B. Przedstaw zasady dziedziczenia tytułu szlacheckiego.

C. Wymień korzyści ekonomiczne, wynikające z posiadania tytułu szlacheckiego.

D. Rozstrzygnij, czy szlachcic rosyjski tracił tytuł szlachecki na skutek zajmowania się działalnością gospodarczą właściwą dla mieszczaństwa.

E. Omów obowiązki wynikające z posiadania tytułu szlacheckiego.