Mowa prokuratora w procesie o strajk dzieci polskich we Wrześni. Listopad 1901 r.
Zasadniczą cechę charakterystyczną obecnego procesu stanowi antagonizm, który istnieje w prowincji poznańskiej pomiędzy Niemcami a Polakami, i naprężenie, które się rozwija pomiędzy żywiołem niemieckim a polskim i coraz więcej się potęguje przez walkę w prasie, zgromadzeniach i inne okoliczności. Ta walka stała się ostatecznie tak żywą, że rząd musiał stanąć po jednej stronie – a to w wyraźnym celu, ażeby bronić niemczyzny, a wypierać polskość. Jednym właśnie ze środków obronnych jest udzielenie nauki religii w wyższych oddziałach szkół ludowych w języku niemieckim. [...] Przeciwko tym środkom powstaje najwyższe przeciwdziałanie partii polskiej, albo, jak mówią obrońcy, Polaków, i ten opór stale się ujawnia na polskich zebraniach, w prasie polskiej [...] Jako następstwo tej agitacji powstał gorący opór przeciwko wykładom religii w języku niemieckim wśród ludu polskiego, a także w szkołach. To samo pokazało się we Wrześni. Dzieci nie odpowiadały na pytania zadawane im po niemiecku [...], nawet ostentacyjnie odmówiły przyjęcia podręczników niemieckich do nauki religii, które miano im bezpłatnie rozdać; powiedziały przy tym: jesteśmy Polakami i nie chcemy się uczyć tej niemieckiej religii. Wobec tego oporu rząd postanowił najpierw, ażeby do pewnego czasu religię tylko wykładano, lecz nie zadawano dzieciom pytań. Potem nastąpiły naprzód łagodne, następnie zaś surowe napomnienia, na koniec zagrożono karami, nareszcie wykonano je pozostawiając dzieci w kozie i poddając je chłoście [...]
Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku, t. II: Lata 1864-1918, wybór tekstów źródłowych A. Szwarc, R. Turkowski, Pułtusk 2000, str. 211
A. W jaki sposób prokurator uzasadnia nasilenie się polityki antypolskiej na przełomie XIX i XX w.?
B. Jaka decyzja legła u podstaw gwałtownego zaostrzenia się stosunków między państwem niemieckim a obywatelami Niemiec narodowości polskiej?
C. Wymień formy oporu wobec wprowadzenia nauczania religii w języku niemieckim.