6. 05. Gospodarka średniowiecznej Europy

I. Gospodarka wiejska w średniowieczu.

1. Rozwój rolnictwa od  X w.

a. ocieplenie klimatu

b. rozwojowi gospodarczemu sprzyjała poprawa bezpieczeństwa

c. od  XI w. rozpowszechnia się użycie nowych narzędzi:

– chomąta

– pługa

– metalowych bron

d. rozpowszechnienie się w północnej Europie uprawy lepiej dostosowanych do warunków klimatycznych żyta i owsa

e. zwiększenie produkcji rolnej  dzięki zastąpieniu dwupolówki trójpolówką

2. Organizacja wczesnośredniowiecznej  włości feudalnej

a. podział włości na dwie części:

– rezerwa pańska – obszar pod bezpośrednim zarządem gospodarczym pana gruntowego

– działki użytkowane przez chłopów  w zamian za rentę feudalną

b. formy renty feudalnej:

– odrobkowa – pańszczyzna

– pieniężna – czynsz

– w naturze – część płodów rolnych

3. Rozwój osadnictwa

a.  ruch kolonizacyjny

b. lokacja – przywileje lokacyjne

– gwarancja dziedzicznej dzierżawy

– ustalona i zagwarantowana wysokość czynszu

– samorząd

– w ograniczonym zakresie własne sądownictwo – ława wiejska i ława miejska

– okres wolnizny w przypadku zakładania osady na surowym korzeniu

– czasem wyposażenie w  niezbędne narzędzia, zwierzęta pociągowe, ziarno siewne

– prawo wychodu – po wywiązaniu się z zobowiązań

II. Odrodzenie i rozwój miast

1. Miasta w okresie karolińskim – dominuje funkcja ośrodków władzy świeckiej i kościelnej

2. Nasilenie się procesów urbanizacyjnych  od XI w.

3. Warunku rozwoju  miast

a. pojawienie się nadprodukcji żywności

b. dzięki rozwojowi rolnictwa  na wsi pojawia się popyt na produkty miejskie

c. wzrost demograficzny pozwala na opuszczenie wsi przez część jej mieszkańców i zamieszkanie w mieście (prawo wychodu)

d. wyodrębnienie się zawodów rzemieślniczych

e. ukształtowanie się średniowiecznej sieci miast

– na południu odradzają się stare ośrodki miejskie

– na północy powstają nowe miasta

4. Funkcje miastotwórcze:

a. centra administracyjne

b. centra handlowe

c. ośrodki kultu religijnego

– siedziby biskupstw i arcybiskupstw

– miejsca kultu religijnego – cele pielgrzymek

5. Emancypacja miast spod podległości feudalnej

6. Ustrój wewnętrzny miast –  samorząd miejski

a. rada miasta

b. burmistrz

c. ława miejska – autonomiczne sądownictwo

7. Struktura mieszczaństwa

a. patrycjat

b. pospólstwo

c. plebs

8. Korporacje miejskie:

a. cechy rzemieślnicze

b. gildie kupieckie

III. Rozwój handlu i gospodarki towarowo-pieniężnej

1. Dalekosiężny handel towarami luksusowymi

2. Organizacja handlu

a. targi

b. jarmarki

3. Rozpowszechnienie się pieniądza w handlu

4. Powstanie banków jako miejsc wymiany pieniędzy

a. weksle

b. lichwa

5. Powstawanie hanz

Opracowanie tematu: Przeograżenia gospodarcze i społeczne na Zachodzie w XI-XIII w.

Galeria ilustracji: Przeobrażenia gospodarcze i społeczne na Zachodzie w XI-XIII w.