6. 04. Narodziny monarchii stanowej

I. Geneza monarchii stanowych

1. Przemiany społeczne

a. upowszechnienie się systemu lennego

– wzajemne relacje określała dwustronna umowa

– udział wasali w rozstrzyganiu sporów – ławnicy

b. koncepcja ustanowionego przez  Boga modelu społeczeństwa podzielonego na trzy grupy:

– wojowników

– duchownych

– pracujących

2. Podstawowe cechy społeczeństwa stanowego:

a. odrębny system prawny każdego stanu

b. odrębne sądownictwo dla każdego stanu

c. samorząd stanowy

d. dziedziczna przynależność do stanu

– nie dotyczyła duchowieństwa

– nobilitacja – nadanie szlachectwa osobie niższego stanu

3. Kształtowanie się stanów:

a. duchownego

b. rycerskiego (później szlacheckiego)

c. mieszczańskiego

d. chłopskiego

4. Nadawanie przez władców przywilejów generalnych – pierwszym była Wielka Karta Leónu Alfonsa I (1188 r.)

5. Kształtowanie ideowych podstaw dla udziału poddanych we współrządzeniu państwie

a. nawiązanie do zasady prawa rzymskiego: „co wszystkich dotyczy, przez wszystkich powinno zostać rozpatrzone i przyjęte”

b. Marsyliusz z Padwy – sformułował pogląd, że każde prawo powinno być tworzone przez reprezentację społeczeństwa i zgodnie z wolą ludu

6. Monarchia stanowa – państwo, w którym władza monarchy jest ograniczona przez reprezentację stanu szlacheckiego, duchownego oraz mieszczaństwo

II. Monarchia stanowa w Anglii

1. Osłabienie pozycji monarchii za panowania pierwszych władców z dynastii Plantagenetów

a. konflikt Henryka II z arcybiskupem Canterbury Tomaszem Becketem

– powodem próba ograniczenia kompetencji duchownych i obciążenia ich podatkami

– męczeńska śmierć Tomasza Becketa – 1170 r.

– przyznanie zmuszony był przyznać duchowieństwu immunitety sądowy i skarbowy

b. nasilenie się konfliktu za panowania Ryszarda Lwie Serce (1189-1199 r.) i Jana bez Ziemi (1199-1216 r.)

c. ogłoszenie przez Jana bez Ziemi Wielkiej Karty Swobód (Magna Charta Libetatum) – 1215 r.

– ograniczenie władzy króla w sferze sądowej i skarbowej

– gwarantem przestrzegania Wielkiej Karty Swobód komisja złożona z 25 baronów

– prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa królowi w przypadku łamania przez niego postanowień Wielkiej Karty Swobód

2. Powstanie parlamentu angielskiego

a. wojna domowa za panowania Henryka III (1216-1272 r.) spowodowana łamaniem przez niego Wielkiej Karty Swobód

b. zwołanie pierwszego parlamentu przez przywódcę opozycji Szymona de Montford – 1264 r.

c. zwołanie przez króla Edwarda I tzw. parlamentu wzorcowego – 1295 r.

d. skład parlamentu angielskiego:

– Izba Lordów

– Izba Gmin

III. Powstanie Stanów Generalnych we Francji

1. Likwidacja rozbicia feudalnego i dążenie do zjednoczenia Francji w XII-XV w.

2. Reformy Ludwika IX Świętego (1226-1270 r.)

a. przeprowadzenie reformy administracyjnej

b. wprowadzenie zakazu wojen prywatnych

c. powołanie rady królewskiej

3. Reformy Filipa IV Pięknego

a. prowadzenie kosztowych wojen z Anglią i Flandrią

b. ogłoszenie zasady suwerenności monarchii

– władca nie podlega władzy ani cesarza ani papieża

– władca posiada prawo nakładania podatków na swoich poddanych

4. konflikt z papieżem Bonifacym VIII

5. Zwołanie przez Filipa IV Pięknego Sanów Generalnych w celu uzyskania poparcia społecznego – 1302 r.

a. skład Stanów Generalnych:

– stan szlachecki

– stan duchowny

– stan trzeci

b. kompetencje Stanów Generalnych

– uchwalenie podatków

– przedstawianie monarsze skarg i zażaleń

– wybór króla w przypadku wygaśnięcia dynastii

Opracowanie tematu: Kształtowanie się monarchii stanowych w Europie

Galeira ilustracji: Kształtowanie się monarchii stanowych w Europie