7. 04. Próby zjednoczenia Królestwa Polskiego
I. Przesłanki zjednoczenia Polski
1. Sytuacja na ziemiach polskich w połowie XIII w.
a. rozrodzenie się dynastii Piastów przyczyniło się do dalszych podziałów dzielnicowych
– około 1285 r. istniało już 19 księstw
b. całkowity upadek zasady pryncypatu spowodował, ze w drugiej połowie XIII w. wszystkie księstwa piastowskie funkcjonowały jako odrębne państwa
c. pogłębienie się partykularyzmów dzielnicowych
– zanik ogólnopolskich więzi
– częste przypadki wojen międzydzielnicowych
– podział państwa i konflikty między Piastami przyczyniły się do wzmocnienia pozycji możnowładztwa
2. Czynniki integrujące państwo polskie w XII-XIII w.
a. wzrost zagrożenia zewnętrznego ze strony:
– Prusów
– Litwinów
b. działalność Kościoła na rzecz zjednoczenia
– istnienie arcybiskupstwa polskiego i organizacji kościelnej utworzonej w okresie jedności państwa
– kult św. Stanisława – legenda o cudownym zrośnięciu się ciała świętego
– budzenie świadomości narodowej – działalność arcybiskupa Jakuba Świnki na rzecz obrony języka polskiego
c. dążenie mieszczan do przezwyciężenia rozbicia dzielnicowego w celu likwidacji przeszkód w handlu
d. dążenie rycerstwa do przezwyciężenia rozbicia dzielnicowego w celu
– zakończenia wyniszczających wojen
– utrwalenia i zabezpieczenia wywalczonej przez nich w okresie rozbicia pozycji społecznej
e. świadomość ciągłości jednej dynastii
f. pojęcie Korony Królestwa Polskiego – Corona Regni Poloniae
g. wymieranie niektórych linii książąt piastowskich
– testamenty
– tzw. układy o przeżycie
II. Główne ośrodki jednoczenia Polski
1. Śląsk – monarchia Henryków Śląskich
a. zjednoczenie Śląska, Małopolski i znacznej części Wielkopolski przez Henryka I Brodatego
b. dołączenie przez Henryka II Pobożnego do ziem odziedziczonych po Henryku I Brodatym reszty Wielkopolski
c. rozpad monarchii Henryków Śląskich po śmierci Henryka II Pobożnego – poległ w bitwie pod Legnicą – 1241 r.
d. działalność Henryka IV Probusa
– skupił władzę na Śląsku i w Małopolsce
– podjął starania o koronę królewską
– umierając zapisał Kraków Przemysłowi II
e. znaczenie Śląska
– intensywny rozwój gospodarczy
– wzrost zaludnienia
– szybko postępująca urbanizacja
– kult św. Jadwigi z Trzebnicy – żony Henryka I Brodatego i matka Henryka II Pobożnego
2. Małopolska
a. znaczenie Krakowa
– Kraków jako dawna siedziba princepsa
– kult św. Stanisława
b. walki o tron krakowski walka o rządy w Krakowie:
– Władysława Wstydliwego
– Leszka Czarnego
c. walka o tron krakowski między Henrykiem IV Probusem a Władysławem Łokietkiem
– zwycięstwo Henryka IV Probusa
– starania o koronę królewską przerwana nagłą i bezdzietną śmiercią
d. Włączenie się do walki o tron krakowski króla czeskiego Wacława II
– zmusił księcia wielkopolskiego i spadkobiercę Henryka IV Probusa do rezygnacji z Małopolski
– pokonał Władysława Łokietka
– zmuszenie księstw śląskich do złożenia mu hołdu lennego
3. Wielkopolska – działalność zjednoczeniowa księcia wielkopolskiego Przemysła II
a. znaczenie Wielkopolski
– kolebka państwa polskiego
– tradycyjne miejsce koronacji królów Polski
– stolica metropolii
– kult św. Wojciecha
b. zjednoczenie całej Wielkopolski po śmierci Bolesława Pobożnego
c. odziedziczenie po bezpotomnej śmierci Mściwoja II Pomorza Gdańskiego
d. koronacja królewska Przemysła II – 1295 r.
– koronacja odbyła się w Gnieźnie
– ceremonię przeprowadził arcybiskup Jakub Świnka
e. śmierć Przemysła II
– król Przemysł drugi został zamordowany w Rogoźnie – 1296 r.
– udany zamach najprawdopodobniej został przeprowadzony przez Brandenburczyków przy prawdopodobnym współudziale niektórych możnowładców wielkopolskich
III. Panowanie Wacława II w Polsce
1. Rywalizacja o koronę polską po śmierci Przemysła II
a. Henryk Głogowski – spadkobierca Przemysła II
– zajął Pomorze Gdańskie
– opanował część Wielkopolski
– ugoda z Henrykiem Głogowskim – adopcja najstarszego syna Henryka Głogowskiego
2. Włączenie się do walki o panowanie nad Polską króla Czech Wacława II
a. zmusił do uległości Władysława Łokietka
b. zbrojne opanował Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie
c. koronacja królewska Wacława II – 1300 r.
– koronacji dokonał arcybiskup Jakub Świnka
– koronacja odbyła się w katedrze gnieźnieńskiej
3. Rządy Wacława II
a. ustanowił urząd starosty
– na starostów wyznaczał Niemców i Czechów
– starostowie wykonywali władzę administracyjną i sądowniczą
b. proniemiecka polityka Wacława II stała się źródłem oporu rycerstwa polskiego
c. śmierć Wacława II – 1305 r.
d. po śmierci Wacława III (1306 r.) dynastia Przemyślidów wygasła
Opracowanie tematu: Odbudowa Królestwa Polskiego
Galeria ilustracji: Odbudowa Królestwa Polskiego