1. 02. Wielkie odkrycia geograficzne

I. Geneza wielkich odkryć geograficznych

1. Uwarunkowania naukowo-techniczne

a. poszerzenie wiedzy geograficznej

– recepcja wiedzy starożytnej (np. Geografia Ptolemeusza) – za pośrednictwem Arabów

– rozpowszechnienie się poglądu o kulistości ziemi

– podróże Giovanniego da Piano dei Carpiniego (XIII w.)

– podróże Marco Polo (XIII/XIV w.)

– badania Paolo dal Pozzo Toscanellego

b. postęp w zakresie kartografii i nawigacji (rozpowszechnienie busoli  i kwadrantu)

c. postęp w zakresie szkutnictwa – karawele  i karaki

– zastosowanie kombinacji żagli trójkątnych i rejowych

– zastosowanie steru rufowego

– nowa konstrukcja okrętów pozwalająca na budowę większych jednostek obsługiwanych przez stosunkowo nieliczną załogę

2. przyczyny wypraw odkrywczych

a. ekonomiczne

– ujemy bilans w handlu ze Wschodem

– wzrost zapotrzebowania na szlachetne kruszce i używki

– poszukiwanie nowych – bardziej bezpiecznych i tańszych dróg o Indii i Chin

– dążenie do wykluczenia pośrednictwa kupców arabskich w handlu ze Wschodem

b. społeczne – poszukiwanie nowych źródeł utrzymania m.in. przez zubożałą szlachtę portugalską i hiszpańską (zakończenie rekonkwisty)

c. polityczne – opanowanie wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego przez Turków osmańskich

II. Wyprawy Portugalczyków

1. Działalność Henryka Żeglarza (1394-1460 r.) 

a. organizacja wypraw wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki

b. organizacja ośrodka naukowego w Sagres

– kopiowanie map

– udoskonalanie instrumentów nawigacyjnych

2. Wielcy odkrywcy portugalscy

a. Bartolomeu Diaz  – dotarł do Przylądka Dobrej Nadziei (Przylądek Burz) – 1487 r.

b. Vasco da Gama – dotarł do Indii drogą dookoła Afryki – 1498 r.

III. Wyprawy hiszpańskie

1. Wyprawy Krzysztofa Kolumba

a. podbój przez Hiszpanów Wysp Kanaryjskich

b. badania Paolo dal Pozzo Toscanellego

c. wsparcie ze strony Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego

d. dotarcie przez wyprawę Kolumba do Ameryki – 1492 r.

– dotarcie do wysp archipelagu Bahamów i odkrycie Kuby i Haiti

– Kolumb był przekonany, że dotarł do Indii

– kolejne wyprawy Kolumba miały charakter kolonizacyjny

2. Wyprawy Amerigo Vespucciego (1500-1505 r.)

a. badania wybrzeży Ameryki

b. udowodnił, że odkryte przez Kolumba, a przez niego badane lądy to nie Indie, lecz Nowy Świat

3. Wyprawa Ferdynanda Magellana (1519-1522 r.)

a. żeglował wzdłuż brzegów Ameryki, przez „cieśninę Magellana” na Ocean Spokojny i dalej przez Filipiny i Afrykę do Europy

b. Ferdynand Magellan zginął podczas potyczki z tubylcami na Filipinach w 1521 r.

c. do Portugalii wróciło zaledwie 18 marynarzy z 270, którzy wyruszyli

IV. Następstwa odkryć geograficznych

1.  Powstały imperia kolonialne Hiszpanii i Portugalii

2. Rozwój wymiany handlowej

3. Powstanie nowych szlaków handlowych

4. Wzrost znaczenia państwa leżących nad Atlantykiem

5. Intensywny rozwój szkutnictwa

6. Rozwój takich nauk jak astronomia, geografia i historia

7. Potwierdzenie kulistości ziemi

8. Zmiana położenia ludności autochtonicznej

a. chrystianizacja

b. podbój

c. zniszczenie ich dorobku cywilizacyjnego i zagłada