2. 03. Rozwój demokracji szlacheckiej w Polsce

I. Stan szlachecki w Polsce

1. Zróżnicowanie stanu szlacheckiego

a. formalna równość wobec prawa

b. zróżnicowanie majątkowe:

– magnateria

– szlachta średnia

– szlachta drobna

– szlachta zagrodowa

– szlachta nieposesjonaci (szlachta gołota)

2. Rozwój przywilejów w Polsce

II. Polski parlamentaryzm

1. Pierwszy sejm walny w pełnym składzie został zwołany za Panowania Jana I Olbrachta w 1493 r.

2. Powstanie sejmu walnego

a. przywilej mielnicki

– nadany przez Aleksandra Jagiellończyka  w 1501 r.

– zwiększał uprawnienia senatu w zakresie:

polityki zagranicznej

wyboru króla

b. sejm w Piotrkowie – 1504 r.

– zakaz samodzielnego zastawiania przez króla królewszczyzn

– uchwalenie ustawy o inkompatibiliach, wprowadzającej zakaz łączenia przez jedną osobę najważniejszych stanowisk w państwie

c. sejm w Radomiu – 1505 r.

– konstytucja Nihil novi – nic nowego

3. Sejmiki ziemskie

a. sejmik przedsejmowy

b. sejmik relacyjny

c. sejmik elekcyjny

d. sejmik deputacki

e. sejmik gospodarczy

4. Sejm walny – trzy stany sejmujące

a. król

b. izba senatorska – osoby piastujące najwyższe urzędy świeckie i kościelne

c. izba poselska – posłowie wybrani przez szlachtę na sejmikach ziemskich

III. Wzrost zaangażowania politycznego szlachty

1. Dążenie Zygmunta I Starego  do wzmocnienia władzy królewskiej w Polsce

a. program królowej Bony Sforzy

b. działania na rzecz wzmocnienia władzy monarszej

– zwiększenie dochodów skarbu królewskiego

– uniezależnienie króla od decyzji sejmu w sprawach podatkowych

– dążenie do zniesienia elekcyjności tronu w Polsce

c. koronacja Zygmunta II Augusta  na króla Polski za życia Zygmunta I Starego (1529 r.) – elekcja vivente rege

d. rokosz lwowski (tzw. wojna kokosza) – 1537 r.

– zwołanie pospolitego ruszenia na wyprawę przeciw Mołdawii

– zgromadzona szlachta rozpoczęła debatę polityczną w sprawie elekcyjności tronu w Polsce

– Zygmunt I Stary został zmuszony do uznania elekcyjności tronu w Polsce

2. Sprzeciw szlachty wobec małżeństwa Zygmunta II Augusta z Barbarą Radziwiłłówną

3. Ruch egzekucyjny

a. powstanie ruchu egzekucyjnego

– ruch egzekucyjny skupiał średnią szlachtę

– program ruchu egzekucyjnego był antymagnacki i antyabsolutystyczny

– przywódcy ruchu egzekucyjnego:

Mikołaj Sienicki

Hieronim Ossoliński

Rafał Leszczyński

b. sejm Piotrkowski – 1562 r.

– sejm zwołany w związku z wojną o Inflanty

– przystąpienie Zygmunta II Augusta do ruchu egzekucyjnego

c. program ruchu egzekucyjnego

– egzekucja dóbr

– egzekucja praw

– unifikacja kraju

– zacieśnienie unii polsko-litewskiej

d. skutki ruchu egzekucyjnego

– wzrost politycznego znaczenia średniej szlachty

– przeprowadzenie lustracji królewszczyzn

– utworzenie wojska kwarcianego