2. 07. Pierwsza wolna elekcja

I. Pierwsze bezkrólewie

1. Bezpotomna śmierć Zygmunta II Augusta  – 1572 r.

a. zawieszenie działalności wszystkich instytucji działających w jego imieniu

b. zagrożenie anarchią

2. Samoorganizacja społeczeństwa polskiego

a. zawiązanie konfederacji kapturowych

b. powołanie sądów kapturowych

c. działalność przywódców politycznych ruchu egzekucyjnego

– Mikołaja Sienickiego

– Jana Zamojskiego

d. spór o wybór interrexa

– interrex – dostojnik zastępujący króla, upoważniony do zarządzania administracją oraz reprezentowania kraju na zewnątrz

– kandydatury:

prymas Jakub Uchański

marszałek wielki koronny Jan Firlej – przywódca protestantów

e. zjazd senatorów – X 1572 r.

– funkcję interrexa przyznał prymasowi Jakubowi Uchańskiemu

– uznał ważność sądów kapturowych

– postanowił zwołanie sejmu konwokacyjnego

3. Sejm konwokacyjny – styczeń 1573 r.

a. zawiązanie konfederacji generalnej w celu obrony granic i porządku wewnętrznego

b. ustalenie czasu, miejsca i sposobu przeprowadzenia elekcji – elekcja viritim

c. podjęcie uchwały w sprawie pokoju religijnego i gwarancji dla różnowierców – tzw. akt konfederacji warszawskiej

d. ustalenie kompetencji interrexa i marszałka wielkiego koronnego

e. zatwierdzenie sądów kapturowych

4. Zjazd elekcyjny na polu mokotowskim pod Warszawą  – elekcja viritim (IV-V 1573 r.)

a. główni kandydaci

– car Iwan IV

– arcyksiążę Ernest Habsburg

– książę andegaweński Henryk Walezy

– król Szwecji Jan III Waza

b. wybór Henryka Walezego

c. artykuły henrykowskie – fundamentalne prawa Rzeczpospolitej

– Rzeczpospolita monarchią elekcyjną

– o wojnie i pokoju władca decyduje wspólnie z sejmem

– o pospolitym ruszeniu władca decyduje wspólnie z sejmem

– zakaz wyprowadzania pospolitego ruszenia poza granice państwa

– obowiązek utrzymywania wojska kwarcianego

– obowiązek przebywania przy władcy senatorów-rezydentów

– obowiązek zwoływania sejmu walengo na sześć tygodni nie rzadziej niż raz na dwa lata

– obowiązek przestrzegania tolerancji

– prawo poddanych do wypowiedzenia posłuszeństwa królowi w przypadku nieprzestrzegania przez niego prawa

d. pacta conventa – indywidualne zobowiązania kandydata do tronu polskiego

II. Rządy Henryka III Walezego i drugie bezkrólewie

1. Koronacja Henryka Walezego – sejm koronacyjny – II 1574 r.

2. Śmierć króla Francji Karola IX – brata Henryka III Walezego

3. Ucieczka Henryka III Walezego do Francji – VI 1574 r.

4. Poselstwo do Henryka Walezego z żądaniem jego powrotu do Polski

5. Sejm konwokacyjny w Warszawie – X 1575 r. – wyznaczenie terminu nowej elekcji