4. 7. Wojny polsko-tureckie w drugiej połowie XVII w.
I. Wznowienie konfliktu polsko-tureckiego za panowania Michała Korybuta Wiśniewskiego
1. Geneza wojny w latach 1672-1673
a. ekspansjonistyczna polityka sułtana Mehmeda IV
b. uznanie się za lennika Turcji przez hetmana kozackiego Piotra Doroszenkę
c. osłabienie Rzeczpospolitej
– zniszczenia wojenne
– pogłębiający się kryzys wewnętrzny
2. Atak turecki w 1672 r.
a. zajęcie przez wojska tureckie Kamieńca Podolskiego – 1672 r.
b. zagrożenie Lwowa
c. udana wyprawa na czambuły hetmana Jana Sobieskiego
– rozbicie wojsk tatarskich – bitwa pod Podhajcami
– uwolnienie kilkudziesięciu tysięcy jasyru
– Polska oddała Turcji część Ukrainy - województwa: podolskie, bracławskie i pozostałości kijowskiego
– Polska zobowiązała się do zapłacenia haraczu
d. sejm nie uznał upokarzających warunków traktatu
3. Zwycięstwo wojsk polskich hetmana Jana Sobieskiego pod Chocimiem – 1673 r.
4. Zaprzepaszczenie zwycięstwa chocimskiego na skutek śmierci króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego
5. Najazd turecki w 1675 r.
a. sukcesy polskie pod Lwowem
b. obrona Żurawna
c. rozejm w Żurawnie – 1676 r.
– Polska odzyskała część prawobrzeżnej Ukrainy
– w rękach tureckich pozostały Podole i Bracławszczyzna
– rezygnacja Turcji z haraczu
II. Panowanie Jana III Sobieskiego
1. Elekcja po śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego – 1674 r.
a. kandydaci:
– Karol Lotaryński
– Ludwik Burbon (Wielki Kondeusz)
– Jan Sobieski
b. Zwycięstwo elekcyjne Jana Sobieskiego
– o wygranej zdecydowały jego sukcesy w wojnie z Turkami
– koronacja odbyła się w 1676 r.
2. Polityka zagraniczna Jana III Sobieskiego
a. polityka bałtycka Jana III Sobieskiego
– podpisanie antybrandenburskiego traktatu w Jaworowie z Francją
– plany wojny z Brandenburgią w celu odzyskania Księstwa Pruskiego
– pozyskanie Szwecji jako sojusznika w ewentualnej wojnie z Brandenburgią
– sprzeciw sejmu wobec planów wojny z Brandenburgią i odnowienie traktatów
b. Zawarcie antytureckiego sojuszu z cesarzem Leopoldem I – 1683 r.
III. Odsiecz wiedeńska i zakończenie wojen polsko-tureckich
1. Geneza
a. wybuch antyhabsburskiego powstania na Węgrzech – 1682 r.
– uznanie Thököly’ego za lennika Turcji
– przystąpienie Turcji do wojny po stronie powstańców węgierskich
b. zawarcie sojuszu habsbursko-polskiego
c. oblężenie Wiednia przez wojska tureckie pod wodza wielkiego wezyra Kara Mustafy
2. Wyprawa wojsk polsko-litewskich pod dowództwem Jana III Sobieskiego z odsieczą Wiednia
a. zwycięstwo wojsk koalicji antytureckiej w bitwie pod Wiedniem – 12 IX 1683 r.
b. dwie bitwy pod Parkanami – 7 i 9 X 1683 r.
3. Zawarcie Ligi Świętej – 1684 r.
4. Nieudane próby zdobycia Mołdawii przez Jana III Sobieskiego
5. Zawarcie pokoju z Rosją - pokój Grzymułtowskiego – 1686 r.
6. Zawarcie przez Turcję pokoju w Karłowicach – 1699 r.
a. Polska odzyskała Podole i Bracławszczyznę
b. Habsburgowie otrzymali Węgry z Siedmiogrodem
c. Wenecja otrzymała Peloponez i Wyspy Jońskie