6. 3. Polska w latach 1764-1772
I. Pierwsze lata panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
1. Elekcja Stanisława Poniatowskiego na króla Polski – 1764 r.
a. poparcie polityczne Familii
b. poparcie polityczne i militarne carycy Katarzyny II
c. koronacja królewska – w Warszawie
2. Pierwsze reformy wewnętrzne
a. najważniejsze reformy sejmu konwokacyjnego
– zniesienie jednomyślności (ograniczenie liberum veto) w sprawach skarbowych i wojskowych
– ograniczenie kompetencji hetmanów i podskarbich poprzez utworzenie komisji skarbowych i wojskowych
– zniesienie obligatoryjności instrukcji sejmowych dla posłów
– wprowadzenie cła generalnego
b. reformy sejmu koronacyjnego
– utworzenie „konferencji króla z ministrami” jako namiastki rządu
– powołanie komisji dobrego porządku (skarbu, gospodarki i menniczej)
c. działalność Stanisława Augusta Poniatowskiego w pierwszych latach panowania
– reforma armii
– utworzenie Szkoły Rycerskiej – 1765 r.
– uruchomienie mennicy państwowej
– utworzenie Komisji Górniczej
– rozwój manufaktur
II. Sprawa dysydentów i postanowienia sejmu repninowskiego (1767-1768)
1. Sprzeciw wobec reform wewnętrznych
a. obawy państw sąsiednich przed skutkami wzmocnienia Polski
b. nasilenie się opozycji wewnętrznej wobec zagrożenia utraty „złotej wolności”
2. Sprawa dysydentów – prowokacja rosyjska
a. intrygi ambasadora rosyjskiego w Polsce – Mikołaja Repnina
b. zawiązanie przez innowierców konfederacji w Toruniu i Słucku – 1767 r.
– żądanie przywrócenia praw politycznych
– wsparcie wojsk carskich
c. zawiązanie konfederacji w Radomiu przez katolików
– stronnicy Potockich
– zwrócenie się o pomoc do carycy Katarzyny II
– żądnie cofnięcia dotychczasowych reform ustrojowych i detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego
d. aresztowania przeciwników równouprawnienia dysydentów (m.in. biskupów Kajetana Sołtyka i Andrzeja Załuskiego oraz hetmana Wacława Rzewuskiego)
3. Uchwalenie praw kardynalnych – nienaruszalnych zasad ustrojowych – 1768 r.
a. najważniejsze prawa kardynalne:
– prawo wypowiadania królowi posłuszeństwa
– unia z Litwą
b. za gwaranta praw kardynalnych została uznana Rosja – formalne uzależnienie Rzeczypospolitej od Rosji
III. Konfederacja barska
1. Wybuch i przebieg konfederacji barskiej (1768-1772 r.)
a. zawiązanie konfederacji w Barze na Podolu
– na czele Michał Krasiński
– hasło obrony wiary i wolności szlacheckiej
– antycarski i antykrólewski charakter konfederacji
b. niepowodzenia konfederatów na Podolu
– klęska w walce z armią rosyjską
– bunt chłopów ukraińskich – koliszczyzna
2. Rozszerzenie się konfederacji na Małopolskę, Wielkopolskę i Litwę
b. na poprawę sytuacji konfederatów wpłynął wybuch wojny rosyjsko-tureckiej
c. powołanie generalności – naczelnego organu politycznego i wojskowego
3. Zamach na Stanisława Augusta Poniatowskiego
a. ogłoszenie detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego
b. nieudana próba uprowadzenia Stanisława Augusta Poniatowskiego – Kazimierz Pułaski
4. Militarna klęska konfederatów
IV. Pierwszy rozbiór Polski – 1772 r.
1. Podpisanie przez Rosję traktatów rozbiorowych z Prusami i Austrią – 5 VIII 1772 r.
2. Zabór ziem
a. Rosja – północno-wschodnie obszary Rzeczpospolitej – obszar 92 tys. km2 zamieszkały przez 1,3 mln ludzi
b. Prusy – Pomorze Gdańskie i Warmia, część Wielkopolski i Kujaw – 32 tys. km2 i 0,6 mln ludzi
c. Austria – południowa część Rzeczpospolitej – 83 tys. km2 i 2,6 mln ludzi
3. Sejm rozbiorowy
a. sejm rozbiorowy został zwołany na żądanie państw zaborczych w 1773 r.
b. obrany pod węzłem konfederacji
c. opór części posłów – m.in. Tadeusza Rejtana
d. postanowienia sejmu rozbiorowego
– zatwierdzenie zaborów
– zatwierdzenie niekorzystnych dla Polski traktatów handlowych
e. powołanie Rady Nieustającej – 1773 r.
– funkcja najwyższej władzy wykonawczej
– składała się z pięciu kolegialnych departamentów (Interesów Cudzoziemskich, Skarbu, Sprawiedliwości, Wojskowy, Policji
f. utworzenie Komisji Edukacji Narodowej (KEN) – 1773 r.