6. 4. Oświecenie w Rzeczypospolitej

I. Źródła idei oświeceniowych w Polsce

1. Rozpowszechnianie myśli oświeceniowej przez mieszczan protestanckich i masonerię

2. Działalność polskich instytucji naukowych

– Collegium Nobilium (od 1740 r.)

– Biblioteki Załuskich (od 1747 r.)

– „Monitor” – pierwszy polski oświeceniowy periodyk

3. Mecenat Stanisława Augusta Poniatowskiego

– obiady czwartkowe

– finansowanie zakupów dzieł artystycznych

– finansowanie działalności literackiej i naukowej

II. Sztuka

1. Malarstwo klasycystyczne

a. Marcello Bacciarelli

– portrety Stanisława Augusta Poniatowskiego

– sceny z historii Polski (np. Traktat chocimski)

b. Canaletto

– widoki Warszawy: Widok Warszawy od strony Pragi

– sceny z historii Polski – Pole elekcyjne na Woli

c. Jan Piotr Norblin

– sceny z historii Polski

– współczesne mu wydarzenia – Wieszanie zdrajców

2. Architektura klasycystyczna w Polsce

a. Belweder w Warszawie

b. teatr wielki w Warszawie

3. Nurt klasycystyczny literatury oświeceniowej

a. Franciszek Bohomolec

– komediopisarz

b. Stanisław Trembecki 

– bajki

– poematy polityczne

c. Adam Naruszewicz

– ody i satyry

– Historia narodu polskiego – dzieło historiograficzne

d. Ignacy Krasicki

–  Monachomachia, czyli Wojna mnichów

– Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki

e. Julian Ursyn Niemcewicz

– Powrót Posła

 – Jan z Tęczyna

4. Nurt sentymentalny literatury oświeceniowej

a. Franciszek Karpiński

– sielanki (Laura i Filon)

– pieśni religijne i kolędy

b. Dionizy Kniaźnin

c. znaczenie ośrodka Izabeli Czartoryskiej w Puławach

III. Oświata i nauka

1. Działalność Stanisława Konarskiego

a. założenie Collegium Nobilium

b. reforma szkolnictwa pijarskiego

2. Założenie z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego Szkoły Rycerskiej – 1765 r.

3. Komisja Edukacji Narodowej

a. została powołana w 1773 r.  przez sejm rozbiorowy

b. przekazano jej majątek pojezuicki

c. objęła swoim nadzorem wszystkie szkoły poza seminariami duchownymi i Szkołą Rycerską

d. utworzenie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych

e. działalność

– Adama Kazimierza Czartoryskiego

– Ignacego Potockiego

– Hugona Kołłątaja

4. Osiągnięcia naukowe polskiego oświecenia

a. rozwój nauk ścisłych na uniwersytetach w Krakowie i Wilnie

– chemia – Jędrzej Śniadecki

– matematyka – Jan Śniadecki

– fizyka – Samuel Chróścikowski

– przyroda – ksiądz Krzysztof Kluk – systematyka polskiej roślinności według Linneusza

b. badania genealogiczne – Stanisław Staszic

c. historia – Adam Naruszewicz