Na gruzach Cesarstwa Zachodniego
I. Państwa barbarzyńskie
1. Organizacja plemion germańskich
a. wiec (ting) –zgromadzenie wszystkich wolnych mężczyzn (wojowników)
– kompetencje prawodawcze i sądownicze
– kompetencje polityczne
– wybór króla
b. starszyzna rodowa
c. król lub naczelnik
– władza ograniczona przez wiec i elitę plemienną
– funkcja wodza
d. proces chrystianizacji – większość plemion przyjmuje arianizm
2. Państwa germańskie
a. Wizygoci
– pierwotnie osiedlili się na Bałkanach
– w V wieku zajęli obszary w południowej Galii i w północnej części Półwyspu Iberyjskiego
b. Ostrogoci – podbój Italii pod wodzą Teodoryka Wielkiego
c. Wandalowie
– początkowo osiedlili się na Półwyspie Iberyjskim
– przesiedlenie się do Afryki Północnej i utworzenie państwa ze stolicą w Kartaginie (429 r.)
– podbój Korsyki, Sardynii oraz Balearów
– złupienie Rzymu (455 r.)
d. Frankowie – opanowanie północnej Galii w V w.
e. Burgundowie – zajęcie doliny Saony oraz Rodanu
f. Anglowie i Sasi – część Brytanii
3. Monarchie barbarzyńskie
a. współistnienie na ziemiach podbitych ludności germańskiej i romańskiej
– obydwie społeczności zachowują odrębność prawną, kulturową i obyczajową
– wzajemne relacje charakteryzują się wrogością, typową dla stosunków: zwycięscy i pokonani
– zróżnicowanie religijne – romańscy katolicy i germańscy arianie – przypadki prześladowań religijnych katolików
– wyjątek stanowi polityka asymilacyjna i integracyjna Tedoryka Wielkiego
b. organizacja państwa
– władza królów germańskich opierała się na wojsku
– zachowanie dotychczasowych romańskich instytucji administracyjnych nad którymi królowie sprawują nadzór
– zachowanie odrębnego sądownictwa dla ludności romańskiej i germańskiej
c. przejęcie części ziem arystokracji romańskiej i ich podział między Germanów
d. regres kultury romańskiej
4. Upadek państw barbarzyńskich
– likwidacja państwa Wandalów i Ostrogotów przez Bizancjum (pierwsza połowa VI w.)
– opanowanie części Italii przez Longobardów
5. Ekspansja Franków
– wyparcie Wizygotów z południowo zachodniej Galii
– przyłączenie królestwa Burgundów
II. Rola Kościoła we wczesnym średniowieczu
1. Sytuacja Kościoła na przełomie starożytności i średniowiecza
a. Kościół jedyną instytucją, która zachowała ciągłość między starożytnością a średniowieczem
b. wzrost znaczenia i autorytetu Kościoła, wynikający z jego trwałości
c. wzrost wpływów duchowieństwa, które przejmowało funkcje rozpadającej się administracji państwowej
d. działalność papieża Grzegorza Wielkiego
2. Znaczenie klasztorów
a. działalność Kasjodora
– założenie klasztoru w Vivarium
– zobowiązał zakonników do kopiowania i przechowywania ksiąg (działalność skryptoriów i bibliotek zakonnych)
– opracował program studiów nawiązujący do systemu edukacji rzymskiej
– działalność intelektualna jako uświęcająca praca
b. działalność św. Benedykta z Nursji
– opracowanie benedyktyńskiej reguły zakonnej, akcentującej obowiązek modlitwy, lektury i pracy oraz regulującej odpoczynek i praktyki ascetycznej
– założenie wzorcowego klasztoru benedyktyńskiego na Monte Cassino (początek VI w.)