Cesarstwo bizantyjskie
I. Ciągłość rozwojowa cesarstwa wschodniorzymskiego od starożytności do średniowiecza
1. Stolicą Konstantynopol (Bizancjum)
2. Podstawy funkcjonowania państwa:
a. rozwinięta gospodarka
– racjonalna sieć miejska
– stabilny system monetarny
– rozwinięte rolnictwo
– efektywny system podatkowy
b. kompetentna kadra urzędnicza
c. skuteczna służba dyplomatyczna
d. silna armia
3. Przemiany gospodarcze, społeczne i polityczne odmienne niż w Europie Zachodniej
II. Panowanie Justyniana I Wielkiego (527-565)
1. Próba odbudowy terytorialnej cesarstwa rzymskiego
a. zakończenie wojen z Persją
b. działalność wodza Belizariusza
c. podbój państwa Wandalów w Afryce Północnej (533 r.)
d. podbój państwa Ostrogotów w Italii (535-540 r.)
e. opanowanie południowej części Hiszpanii (525-555 r.)
2. Polityka wewnętrzna Justyniana I Wielkiego
a. krwawe stłumienie powstania „Nika” – 532 r.
b. kodyfikacja prawa rzymskiego
– prace pod kierunkiem Tryboniana
– publikacja tzw. Kodeksu Justyniana (Corpus Iuris Civilis) – 534 r.
c. reforma administracji
III. Kultura bizantyjska
1. Pielęgnacja dziedzictwa antycznego
2. Walka z pozostałościami religii pogańskiej – zamknięcie pogańskiej Akademii Platońskiej - 529 r.
3. Zanik języka łacińskiego – dominacja greki
4. Historiografia – Prokopiusz z Cezarei
5. Sztuki plastyczne:
– mozaiki
– ikony – kult świętych obrazów
– zanik rzeźby figuralnej
– rzemiosło artystyczne – wyroby jubilerskie i luksusowy sprzęt codziennego użytku
– Hagia Sophia (Kościół Mądrość Boża) – arcydzieło architektoniczne
6. Spór między ikonodulami (zwolennicy kultu ikon) i ikonoklastami (przeciwnikami kultu ikon)
IV. Kryzys Bizancjum
1. Epidemia dżumy – 542 r. (według niektórych szacunków zmarło około 40% mieszkańców)
2. Zagrożenie zewnętrzne – najazdy:
a. Longobardów – utrata prawie całej Italii ( z wyjątkiem egzarchatu raweńskiego)
b. Słowian
c. Awarów
d. zakończone niepowodzeniem oblężenie Konstantynopola przez Słowian i Awarów – 626 r.
e. Persów
– walki o Syrię i Palestynę oraz Egipt
– cesarz Herakliusz I (610-641) odzyskał wcześniej utracone ziemie
– zwycięska bitwa pod Niniwą (627 r.)
f. inwazja Arabów (VII w.)
– utrata przez Bizancjum Północnej Mezopotamii, Syrii, Palestyny, Egiptu oraz Afryki Północnej (2/3 posiadanego terytorium)
– zakończone niepowodzeniem oblężenie Konstantynopola – 717 r. (użycie przez flotę tzw. greckiego ognia)
g. najazd na ziemie zamieszkałe przez ludność słowiańską tureckich Protobułgarów
V. Reformy administracyjne i społeczne
1. Podział kraju na okręgi wojskowe – tzw. temy – władzę administracyjną i wojskową sprawują stratedzy
2. Przydział działek dla żołnierzy zamiast żołdu.
VI. Odrodzenie Bizancjum
1. Panowanie Bazylego I Macedończyka (867-886 r.)
2. Walki z Arabami
3. Odzyskanie kontroli nad Krymem
4. Udział w chrystianizacji Bułgarów oraz państwa wielkomorawskiego i Rusi
5. Podbój Bułgarii – Bazyli II (976-1025 r.)
Opracowanie tematu: Bizancjum
Galeria ilustracji: Bizancjum
Historia w źródłach:
O ceremoniale bizantyjskim w średniowieczu