7. 06. Państwo Kazimierza III Wielkiego

I. Początki panowania Kazimierza III Wielkiego

1. Koronacja królewska w katedrze wawelskiej w 1333 r.

2. Po Władysławie I Łokietku odziedziczył Małopolskę i Wielkopolskę (40% obszaru państwa z 1138 r.)

II. Polityka zagraniczna Kazimierza III Wielkiego

1. Sytuacja międzynarodowa Polski w momencie objęcia tronu:

a. zagrożenie ze strony:

–  Marchii Brandenburskiej

–  Królestwa Czeskiego

–  państwa krzyżackiego

b. Sojusz z Węgrami

2. Zakończenie sporu z Czechami

a. zjazd w Wyszehradzie – 1335 r.

– Jan Luksemburski zrzekł się praw do korony polskiej w zamian za odszkodowanie

b. drugi zjazd w Wyszehradzie – 1339 r.

– Kazimierz III Wielki zrzekł się praw do Śląska i Księstwa Płockiego (część Mazowsza)

– Jan Luksemburski wycofał się z popierania zakonu w sporze polsko-krzyżackim

c. wznowienie konfliktu polsko-czeskiego – 1345 r.

– oblężenie Krakowa przez wojska czeskie

– pokój w Namysłowie – 1348 r. – Karol IV Luksemburski

d. ugoda polsko-czeska dotycząca Księstwa Płockiego

– Karol IV Luksemburski zgodził się na włączenie Księstwa Płockiego do Polski

– Kazimierz III Wielki zrzekł się praw do księstwa świdnicko-jaworskiego

3. Zakończenie sporu z Krzyżakami

a. arbitraż podczas zjazdu w Wyszehradzie w 1335 r.

– arbitrzy nakazali Krzyżakom zwrot ziemi dobrzyńskiej i Kujaw

– Pomorze Gdańskie miało pozostać przy państwie krzyżackim

b. proces warszawski – 1339 r.

– przyznanie Polsce prawa do Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej

– sędziowie nakazali Krzyżakom zwrot Kujaw i ziemi dobrzyńskiej

– Krzyżacy mieli wypłacić Polsce odszkodowanie

– Krzyżacy ponownie odwołali się do papieża, który nie zatwierdził wyroku

c. zawarcie pokoju kaliskiego z Krzyżakami – 1343 r.

– Polska odzyskała ziemię dobrzyńską i Kujawy

– zakon zatrzymał ziemię chełmińską i Pomorze Gdańskie jako „wieczystą jałmużnę” króla Polski

4. Podbój Rusi Halickiej

a. śmierć władcy Rusi Halicko-Włodzimierskiej (Rusi Czerwonej) Jerzego II Trojdenowica, który naznaczył Kazimierza III Wielkiego na swego następcę – 1340 r.

b. spór o Ruś Halicko-Włodzimierską

– poparcie ze strony Węgier

– spór z Litwą

– przyłączenie do Polski Rusi Halickiej

c. skutki włączenia Rusi Halickiej do Polski

– wyznaczenie nowego – wschodniego kierunku ekspansji terytorialnej

– włączenie do polskiego obszaru państwowego ludności prawosławnej – wymiana kulturowa

– odwrócenie uwagi od utraconych zachodnich ziem polskich

5. Odzyskanie przez Kazimierza III Wielkiego Santoka, Drezdenka, Wałcza i Czaplinka

III. Polityka wewnętrzna Kazimierza III Wielkiego

1. reformy administracyjno-ustrojowe

a. urzędy centralne:

– kanclerz i podkanclerzy – kierowanie kancelarią królewską

– podskarbi królewski – zarząd skarbem królewskim

– marszałek – zarządzanie dworem monarszym

– powołanie rady królewskiej

b. unifikacja administracji lokalnej

– urząd starosty

– wojewodowie i kasztelanowie – reprezentowali rycerstwo wobec monarchy

c. kodyfikacja prawa – statuty wiślicko-piotrkowskie (dla Małopolski i Wielkopolski)

d. sądownictwo stanowe:

– sądy ziemskie

– sądy grodzkie

– sądy podkomorskie

– sądy miejskie

d. ujednolicenie reprezentacji stanowej – samorząd szlachecki:

– zjazdy dzielnicowe

– zjazdy prowincjonalne

2. Ustanowienie Akademii Krakowskiej – 1364 r.

a. wydziały:

– wydział prawa

– wydział medycyny

– wydział sztuk wyzwolonych

b. znaczenie:

– kształcenie elit urzędniczych

– rozwój kulturowy Polski

3. Reforma wojskowa

a. rozbudowa systemu fortyfikacji

b. służby wojskowej dla rycerstwa i sołtysów

4. Polityka gospodarcza

a. apogeum akcji kolonizacyjnej

b. rozwój handlu wewnętrznego i międzynarodowego

– rozbudowa sieci dróg

– rozpowszechnienie prawa składu i przymusu drogowego (drożnego)

– objęcie protekcją ludności żydowskiej – rozwój kredytu

– przeprowadzenie reformy monetarnej – wprowadzenie srebrnego grosza

c. regulacja prawa górniczego

– reorganizacja zarządzania żupami solnymi w Bochni i Wieliczce oraz  kopalniami ołowiu w Olkuszu

d. wprowadzenie podatku – tzw. poradlne (12 groszy rocznie od łanu kmiecego)

IV Sprawa sukcesji

1. Pominięcie w prawach do sukcesji po Kazimierzu III Wielkim Piastów śląskich

2. Układy z Andegawenami o następstwie tronu w Polsce na zjeździe w Wyszehradzie w 1339 r.

3. Usynowienie wnuka, Kaźka Słupskiego, którego Kazimierz planował osadzić na tronie polskim po ewentualnej bezpotomnej śmierci Ludwika Węgierskiego

Opracowanie tematu: Monarchia Kazimierza Wielkiego

Galeria ilustracji: Monarchia Kazimierza Wielkiego